Ο Ρολάνδος Κατσιαούνης υπήρξε καταξιωμένος ιστορικός με έργο που ξεπερνά τα στενά όρια της Κύπρου. Μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους κορυφαίους Κύπριους ιστορικούς. Το έργο του Ρoλάνδου Κατσιαούνη ήταν αντισυμβατικό, διότι το επίκεντρο του δεν ήταν η κυρίαρχη ιστοριογραφική προσέγγιση των ιστορικών, πολιτικών και κοινωνικών φαινομένων, αλλά η πρόσληψη τους μέσα από τον φακό των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων.
Καταγόταν από οικογένεια με πλούσια αγωνιστική παράδοση στις γραμμές της Αριστεράς. Γεννήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1954 στην Αμμόχωστο. Ο θείος του, Χρίστος Κατσιαούνης, υπήρξε ηγετικό στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου και στη συνέχεια του ΑΚΕΛ. Ήταν ένας από τα έντεκα μέλη της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ που κατατάχθηκαν εθελοντικά στο στρατό και πολέμησαν τον χιτλεροφασισμό στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πατέρας του, Λοΐζος Κατσιαούνης ήταν επίσης στέλεχος του ΚΚΚ και του ΑΚΕΛ. Γαλουχημένος με τις αξίες και τα ιδανικά του σοσιαλισμού, ο Ρολάνδος Κατσιαούνης εντάχθηκε από νεανικής ηλικίας στις γραμμές του Λαϊκού Κινήματος.
Στα φοιτητικά του χρόνια στην Αγγλία ανάπτυξε αξιόλογη δράση και εξελέγη Πρόεδρος του Συλλόγου Κυπρίων Φοιτητών Αγγλίας και μέλος της Γραμματείας της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Φοιτητών και Νέων Επιστημόνων.
Μέλος του ΑΚΕΛ έγινε το 1976. Διετέλεσε μέλος της Επιτροπής του ΑΚΕΛ Βρετανίας της Επαρχιακής Επιτροπής του ΑΚΕΛ Λεμεσού και της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ. Στα κομματικά του καθήκοντα ήταν πάντα συνεπής και άψογος. Οι δε παρεμβάσεις του στα σώματα που ανήκε ήταν πάντα σοβαρές, υπεύθυνες και μελετημένες. Ο Ρ. Κατσιαούνης διακρινόταν για τη βαθιά του πίστη στα ιδανικά του σοσιαλισμού και τις αξίες που εκφράζει και υπηρετεί το ΑΚΕΛ.
Αφιέρωσε τη ζωή του στην ιστορική επιστημονική έρευνα με επίκεντρο την νεώτερη ιστορία της Κύπρου. Τελειομανής στα έργα του, μανιώδης συλλέκτης αρχείων και πηγών. Μελετητής της λεπτομέρειας και της ακριβείας, γιατί πραγματικά αγαπούσε την ιστορία και σεβόταν το αντικείμενο του.
Η έρευνά του για τη σύγχρονη κυπριακή ιστορία και η εστίασή του στα λαϊκά και εργατικά στρώματα υπήρξε πρωτοποριακή και τα αποτελέσματα της δουλειάς του ιδιαίτερα μοναδικά για την κυπριακή ιστοριογραφία. Ο Ρολάνδος Κατσιαούνης ήταν ένας σοβαρός επιστήμονας που απέφευγε και απεχθανόταν τις φλυαρίες. Ήταν ένας επιμελής συγγραφέας που δύσκολα έπαιρνε την απόφαση να σταματήσει τις διορθώσεις και να παραδώσει το κείμενο.
Στα έργα του, εκτός των άλλων, αναδεικνύεται και ο ρόλος της Αριστεράς, κάτι που κατά κανόνα παραλείπεται ή τυγχάνει διαστρέβλωσης στην νεώτερη κυπριακή ιστοριογραφία. Κορυφαία συγγράμματα του είναι το βιβλίο “Labour society and politics in Cyprus during the second half of the 19thCentury” και το βιβλίου για την Διασκεπτική 1946-48, που ουσιαστικά καλύπτει όλη την περίοδο της Αγγλοκρατίας.
Το έργο του Ρ. Κατσιανούνη είναι ιδιαίτερο σημαντικό, τόσο από ουσιαστικής όσο και από μεθοδολογικής πλευράς. Με τα δυο του βιβλία και τα διάφορα του άρθρα, φώτισε άγνωστες πτυχές της κυπριακής ιστορίας, πρόσφερε νέες αναλύσεις των γεγονότων και άνοιξε καινούργιες ερμηνευτικές οπτικές. Μελέτησε σχολαστικά πληθώρα αρχειακών πηγών και συσσώρευσε γνώσεις, τοποθετώντας πάντα τις πληροφορίες που αντλούσε στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο. Η εργασία του ήταν συνθετική, ισορροπώντας μεταξύ των διαφόρων επιπέδων και θεματικών διαστάσεων που αφηγούνταν, ενώ η επάρκεια των εμπειρικών στοιχείων που παρέθετε σε συνδυασμό με την άρτια χρήση της γλώσσας, έδινε μια επεξηγηματική σαφήνεια στα κείμενα του.
Πέρα από εξαίρετος συγγραφέας και μελετητής της ιστορίας, ο Ρολάνδος Κατσιαούνης είχε και το σπάνιο χάρισμα τις μεταδοτικότητας και της αμεσότητας με το κοινό που τον παρακολουθούσε.
Ο Ρ. Κατσιαούνης ποτέ δεν έκρυψε την ιδεολογική-πολιτική του ταυτότητα. Γι’ αυτό άλλωστε και βρήκε πολλές κλειστές πόρτες στη ζωή του και χρειάστηκε να δώσει αγώνες στην επιστημονική του σταδιοδρομία. Στρατευμένος Μαρξιστής, έπαιρνε πολύ στα σοβαρά την ιστορία και τις πολιτικές της προεκτάσεις. Ήταν από τους ελάχιστους επιστήμονες που στις μελέτες του εφάρμοζε την μέθοδο του ιστορικού υλισμού.
Για αρκετά τώρα χρόνια αφιέρωσε τον ελεύθερο του χρόνο στη συγκέντρωση υλικού και τη συγγραφή της ιστορίας του ΚΚΚ-ΑΚΕΛ. Μετά που διαγνώστηκε με προχωρημένο καρκίνο, αυτό που τον ενοχλούσε περισσότερο ήταν ότι ένιωθε πως δεν θα προλάβαινε να ολοκληρώσει το μεγάλο του έργο – την ιστορία του ΚΚΚ-ΑΚΕΛ. Ο Ρολάνδος Κατσιαούνης έκανε τα πάντα για να κερδίσει την αρρώστια. Είχε πίστη στη ζωή και στον άνθρωπο. Ήταν αγωνιστής. Ένας πραγματικός κομμουνιστής.
Ο Ρολάνδος Κατσιαούνης άφησε πίσω του ένα μεγάλο και πρωτοποριακό επιστημονικό έργο, μια σημαντική επιστημονική παρακαταθήκη, ένα μεγάλο και πλούσιο αρχείο για την σύγχρονη κυπριακή ιστορία και μεγάλες, φιλόδοξες, ημιτελείς εργασίες.
Χρυσόστομος Πασιαρδής
Μέλος Κεντρικού Μορφωτικού Γραφείου ΕΔΟΝ
Υπεύθυνος Επαρχιακού Μορφωτικού Γραφείου ΕΔΟΝ Λευκωσίας-Κερύνειας
*Δημοσιεύτηκε στη "Νεολαία", στο τεύχος Αυγούστου 2014