Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) αποτελεί την τριμερή οργάνωση του ΟΗΕ για ζητήματα εργασίας, όπου συμμετέχουν οι κυβερνήσεις των κρατών μελών του, η «Ομάδα των Εργαζόμενων» και η «Ομάδα των Εργοδοτών» που εκπροσωπούνται μέσα από τις -ομολογουμένως προβληματικές και μη αντιπροσωπευτικές- διαδικασίες και κανονισμούς λειτουργίας της ΔΟΕ.

Σύντομο ιστορικό

Από το 1948 το δικαίωμα στην απεργία καλύπτεται και προστατεύεται από τις συμβάσεις της ΔΟΕ. Συγκεκριμένα, με τον καθοριστικό ρόλο της Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας (WFTU) δημιουργήθηκε η «Σύμβαση 87-Περί της Ελευθερίας του Συνεταιρίζεσθαι και την Προστασία του Δικαιώματος στην Οργάνωση» (C87: Freedom of Association and Protection of the Right to Organize) η οποία εκ τότε ήταν κοινώς αποδεκτό ότι προστατεύει το δικαίωμα στην Απεργία.

Γύρω στο 1989, η Ομάδα των Εργοδοτών άρχισε να εγείρει ερωτηματικά, αν η Σύμβαση 87 καλύπτει το δικαίωμα στην απεργία. Αυτή η αμφισβήτηση κλιμακώθηκε σταδιακά μέχρι το 2012, όπου οι εργοδότες εμπόδισαν τις εποπτικές διαδικασίες της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της ΔΟΕ που σχετίζονται με τη Σύμβαση.

Στις 10 και 11 Νοεμβρίου 2023, στα πλαίσια της 349ής Συνόδου του Διοικητικού Οργάνου της ΔΟΕ (ILO Governing Body) στην στη Γενεύη, πραγματοποιήθηκαν δύο ειδικές συνεδριάσεις που ολοκληρώθηκαν με πλειοψηφική απόφαση να παραπεμφθεί η Σύμβαση 87 στο Διεθνές Δικαστήριο, για να αποφανθεί περί του ζητήματος. Η απόφαση του Δικαστηρίου είναι δεσμευτική βάσει του καταστατικού της ΔΟΕ.

Τι ισχύει στην πραγματικότητα

Για την Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία είναι ξεκάθαρο ότι το ιερό και αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα στην απεργία συνδέεται άμεσα και υποχρεωτικά με το δικαίωμα στη συνδικαλιστική οργάνωση και δράση. Το δικαίωμα στην απεργία κατοχυρώνεται και βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με το πνεύμα, το πλαίσιο και υπό το πρίσμα του αντικειμένου και του σκοπού της Σύμβασης 87  και δεν οδηγεί σε αποτέλεσμα που είναι προδήλως παράλογο ή αδικαιολόγητο, ειδικά με το Άρθρο 3(1 και 3.2):

3: 1. Αί οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών δικαιούνται να εκπονούν τα καταστατικά και τους διοικητικούς αυτών κανονισμούς, να εκλέγουν ελευθέρως τους αντιπροσώπους των, να οργανώνουν τα της διαχειρίσεως και δράσεως αυτών και να καταστρώνουν το πρόγραμμα της ενέργειας των.

3. 2. Αί δημόσιαι αρχαί δέον όπως απέχουν πάσης επεμβάσεως δυναμένης να περιορίση το δικαίωμα τούτο ή να πρακωλύση την νόμιμον άσκησίν αυτού.

Είναι προφανές ότι η αποτελεσματική άσκηση της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του δικαιώματος στην οργάνωση και η αποτελεσματική δυνατότητα των εργατικών ενώσεων να οργανώνουν τη διοίκηση και τις δραστηριότητές τους και να διαμορφώνουν τα προγράμματά τους, δεν νοείται και δεν εφαρμόζεται χωρίς την συνεπαγόμενη απρόσκοπτη αξιοποίηση της καθοριστικότερης συνδικαλιστική μορφής πάλης, δηλαδή της απεργίας.

Η πιο πάνω αυτονόητη θέση είναι σύμφωνη με την -μέχρι και σήμερα- ερμηνεία που δίνει η ίδια η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της ΔΟΕ - μια ερμηνεία που για σχεδόν μισό αιώνα γινόταν αποδεχτή ακόμα και από την ομάδα των Εργοδοτών. 

Η ουσία του ζητήματος

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η αμφισβήτηση ξεκίνησε γύρω στο 1989, όταν οι συσχετισμοί δυνάμεων και οι ισορροπίες σε διεθνές επίπεδο άλλαζαν δραστικά και σηματοδοτήθηκε σε όλα τα επίπεδα μια συνειδητή επίθεση από την πλευρά του κεφαλαίου και της εργοδοσίας ενάντια στα εργατικά, συνδικαλιστικά και κοινωνικά κεκτημένα.

Ούτε είναι τυχαίο ότι στη μακρά περίοδο των πολλών διαδοχικών καπιταλιστικών κρίσεων που βιώνουμε, μαζί με τη σκληρή και ολομέτωπη επίθεση στους μισθούς και τα άλλα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων, εντείνεται και η επίθεση στην παραβίαση των συνδικαλιστικών και δημοκρατικών ελευθεριών.

Ιδιαίτερα σε συνθήκες αύξησης των τιμών και πληθωρισμού, όπου η εργατική δύναμη απαξιώνεται και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων υποβαθμίζεται, η επίθεση στις δημοκρατικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες εντείνεται με σκοπό να φιμώσει τους εργαζόμενους, να περιορίσει τη δυνατότητά να υπερασπιστούν τα ταξικά τους συμφέροντα και να προβάλλουν τα δίκαια αιτήματά τους.

Η φύση της διαφωνίας

Η Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία δηλώνει απερίφραστα ότι παρά και πέρα από τις όποιες διαδικασίες που  προνοεί το καταστατικό και οι κανόνες λειτουργίας της ΔΟΕ και παρά την παραπομπή της ερμηνείας της Σύμβασης στο Διεθνές Δικαστήριο, η φύση της διαφωνίας δεν είναι και δεν μπορεί να εξαντληθεί σε μια νομικίστικη αντιπαράθεση και διαδικασία η οποία πάντοτε  ενέχει κίνδυνους και θολώνει την πραγματική ουσία των εργατικών ζητημάτων και διαφορών. Το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα καταδικάζει την αμφισβήτηση του δικαιώματος της απεργίας και αγωνίζεται για τη νομική, θεσμική και συμβατική κατοχύρωση του σε όλες τις χώρες του κόσμου. 

Ωστόσο είναι γνωστό ότι ακόμα και οι συμβάσεις που δεν τυγχάνουν αμφισβήτηση ως προς την ερμηνεία τους, παραβιάζονται καθημερινά σε αμέτρητους χώρους εργασίας, ακόμη και σε χώρες που τις έχουν επικυρώσει και κατά συνέπεια είναι υποχρεωμένες να τις εφαρμόσουν. Ταυτόχρονα καταγράφονται παραβιάσεις ακόμα σε τομείς και δικαιώματα που καλύπτονται από τα «5 θεμελιώδη δικαιώματα της ΔΟΕ» που τα κράτη μέλη οφείλουν να εφαρμόζουν υποχρεωτικά, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για αποτελεσματικές μεθόδους διασφάλισης των κεκτημένων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων στην πράξη. 

Είναι ξεκάθαρο ότι η ύπαρξη ενός ταξικού και μαχητικού συνδικαλιστικού κινήματος είναι η ουσιαστική, αποφασιστική και αναντικατάστατη παράμετρος για να διασφαλιστεί ότι τόσο το δικαίωμα στην απεργία όσο και οι συμβάσεις, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, η εργατική νομοθεσία και τα κεκτημένα των εργαζομένων δεν μένουν στα χαρτιά αλλά εφαρμόζονται στην πράξη. Η ΠΣΟ καλεί σε αγώνα σε κάθε χώρα, κλάδο και τόπο δουλειάς για τη διασφάλιση του ιερού δικαιώματος της απεργίας στην πράξη.