Η Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 στη Ρωσία είναι γνωστή ως η μεγαλύτερη επανάσταση της εργατικής τάξης, αλλά δεν υπήρξε η μοναδική. Την ίδια περίοδο, το προλεταριάτο σε πολλές χώρες της ρημαγμένης - από πολέμους και συγκρούσεις – Ευρώπης οργανώνεται και διεκδικεί την εξουσία. Μια τέτοια κατάσταση βιώνει η Ουγγαρία, όπου το προλεταριάτο της χώρας, το 1919 καταλαμβάνει την εξουσία, ιδρύοντας τη Σοβιετική Δημοκρατία της Ουγγαρίας. Η επανάσταση αυτή παραμένει για χρόνια ένα άγνωστο, ένα ξεχασμένο συμβάν.
Σε μια σύντομη ιστορική αναφορά, η Ουγγαρία ήταν 200 χρόνια υπό την κυριαρχία των Αψβούργων. Το 1848 γίνεται η πρώτη απόπειρα αστικής επανάστασης, όπου οι Ούγγροι αστοί στάθηκαν ανίκανοι να ηγηθούν μιας απελευθερωτικής επανάστασης. Το 1867, ωστόσο, λόγω συγκυριακών δυσκολιών, Αυστριακή και Ουγγρική αστική τάξη προχωρούν στη συνένωση των εδαφών τους σ’ένα κοινό κυρίαρχο καθεστώς, ιδρύοντας την Αυστροουγγαρία.
Το 1914 γίνεται ένας σημαντικός σταθμός της ιστορίας. Ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όπου τη συγκεκριμένη εποχή στην Ευρώπη πραγματοποιούνται απεργιακές κινητοποιήσεις, εμφύλιες διαταραχές και εθνοτικές συγκρούσεις. Τα γεγονότα αυτά κατακλύζουν και την Αυστροουγγαρία. Μεγάλες απεργιακές συγκεντρώσεις αποζητούν τη διάλυση της μοναρχίας και δημιουργία ενός ανεξάρτητου δημοκρατικού κράτους. Το 1918, το επαναστατικό κίνημα των Ούγγρων αντλώντας διδάγματα από την επιτυχημένη οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία, εμπνέεται και δυναμώνει. Έτσι, τον Οκτώβρη του 1918, η αστικοδημοκρατική επανάσταση, γνωστή και ως «η επανάσταση των χρυσάνθεμων» οδήγησε στην οριστική διάλυση της Αυστροουγγαρίας, ανακυρήσσοντας την Ουγγαρία σε ανεξάρτητη Δημοκρατία, θέτοντας τον Κόμη Κάρολι ως πρωθυπουργό. Βεβαίως, η νέα κυβέρνηση υπό την πίεση των συντηρητικών δυνάμεων διατηρούσε τις κοινωνικές δομές με τα παλιά μοναρχικά πρότυπα. Έτσι, αφού το επαναστατικό κίνημα πέτυχε την πρώτη του νίκη τον Οκτώβρη του 1918, είχε φτάσει η στιγμή να πάρει το ίδιο την εξουσία.
Η επανάσταση ενισχύθηκε και την 21η Μαρτίου 1919, το Κομμουνιστικό Κόμμα σε συνεργασία με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα εγκαθιδρύουν τη Σοβιετική Δημοκρατίας της Ουγγαρίας. Τα νέα μέτρα που φέρνει η νέα εργατική εξουσία ήταν ανάμεσα σ’ άλλα: η εθνικοποίηση των βιομηχανικών επιχειρήσεων, των μεταφορών και των τραπεζών. Επίσης, πέτυχε την αύξηση των μεροκάματων των εργατών κατά μέσο όρο 25%, την εφαρμογή του οκταώρου και τη δήμευση των τσιφλικιών. Ακόμη, γυναίκες και παιδιά έχαιραν κοινωνικών προνομιών. Η λαοκρατία έγινε νόμος, αφού δημιουργήθηκαν τα «επαναστατικά δικαστήρια» με δικαστές επιλεγμένους από τον λαό. Η αστυνομία και ο στρατός αντικαταστάθηκαν από πολιτοφυλακή. Η εγκαθίδρυση της νέας εξουσίας στην Ουγγαρία πέραν από την απελευθέρωση των δικαιωμάτων του λαού, απελευθέρωσε ταυτόχρονα την τέχνη και έδρασε καταλυτικά στην ανάδειξη της. Πασίγνωστοι μουσικοί, όπως ο Μπάρτοκ, ο Ζόλταν Κοντάι και ο Έρνε Ντόχανι αποτελούν τους μεγαλύτερους Ούγγρους μουσικοσυνθέτες του 20ου αιώνα. Οι ίδιοι γαλουχήθηκαν από τις επαναστατικές ιδέες, συμμετείχαν ενεργά στην ίδια την επανάσταση, αλλά και στην Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία, μελετώντας τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της μουσικής ζωής της χώρας. Σημειωτέον του ότι ο Κοντάι υπήρξε και αντιπρόεδρος της Μουσικής Ακαδημίας.
Δυστυχώς, η ύπαρξη της Σοβιετικής Δημοκρατίας άντεξε μόνο 133 μέρες και την 1η Αυγούστου του 1919, μια μεγάλη κοινωνική μετάβαση της Ουγγρικής ιστορίας χάνεται. Η Επανάσταση δεν ηττήθηκε γιατί απέτυχε, αλλά προδόθηκε. Απόπειρες πραξικοπημάτων και προβοκάτσιες απείλησαν την ανατροπή της λαϊκής κυβέρνησης. Υπαίτιοι ήταν οι σοσιαλδημοκράτες που αποτελούσαν συνεργάτες της κυβέρνησης. Οι ίδιοι ανέπτυξαν τη συνθηκολόγηση και την εσωτερική αντεπανάσταση με αποκορύφωμα την ένοπλη επέμβαση της Αντάντ. Η ΕΣΣΔ, την ίδια χρονική περίοδο αδυνατούσε να βοηθήσει την Ουγγαρία απέναντι στην εξωτερική απειλή, αφού η ίδια βρισκόταν σε άμυνα ενάντια στις δικές της εξωτερικές απειλές. Η Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία καταρρέει και ακολουθεί η εποχή του καθεστώτος Χόρτι. Αυτή που έμεινε στην Ουγγρική ιστορία, ως η περίοδος της Λευκής Τρομοκρατίας, όπου πολλοί κομμουνιστές και προοδευτικοί βρέθηκαν στο στόχαστρο του καθεστώτος, ακόμα κι οι προαναφερθέντες μουσικοί, οι οποίοι επίσης διώχθηκαν.
Συμπερασματικά, η επανάσταση του 1919 αποτελεί αναμφίβολα ορόσημο στην παγκόσμια ιστορία. Έδειξε πως οι λαοί μπορούν να πάρουν την εξουσία, πως το υπάρχον σάπιο σύστημα δεν είναι ανίκητο. Πολλοί λαοί την ίδια περίοδο τόλμησαν και νίκησαν. Τρανταχτό παράδειγμα η Ρωσία, ωστόσο, ακολούθησαν κι άλλες, όπως η Γερμανική Επανάσταση τον Νοέμβριο του 1918. Η σημασία της Ουγγρικής Επανάστασης επισφραγίζεται από ένα δεδομένο, η εργατική τάξη μπορεί να συντρίψει την κοινωνία που την απομυζεί, μετουσιώνοντας την σε πιο ανθρώπινη. Κι όλα αυτά σε μια Ουγγαρία που το 2022, έχει στην εξουσία του το ακροδεξιό κόμμα «Fidesz». Μόλις στις ευρωεκλογές του 2019, κατέλαβε 52,56% και το νεοναζιστικό κόμμα «JOBBIK» 6,34%. Σε μια Ουγγαρία που φέρνει το ένα μέτρο λιτότητας μετά το άλλο (κλείσιμο πανεπιστημίων, αποκοπές μισθών) και σε μια Ουγγαρία, η οποία αντιμετώπισε το μεταναστευτικό ως την μεγαλύτερη απειλή του έθνους, καλλιεργώντας την πιο μισαλλόδοξη ρητορική. Γι’ αυτούς που αποτελούν τη σημερινή Ουγγαρία, τους συμφέρει να είναι άγνωστη στο λαό της το 1919, γιατί για τους υπόλοιπους λαούς μπορεί να αποτελεί φάρο της κοινωνικής αλλαγής.
Αντρέας Παναγιώτου
Τ.Ο. ΕΔΟΝ Αθήνας