Τον Οκτώβριο του 1922 ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο ιδρυτής του ιταλικού φασισμού, στο συνέδριο του Ιταλικού Φασιστικού Κόμματος δήλωσε τα εξής: " Είτε η κυβέρνηση θα δοθεί στο φασιστικό κόμμα ή θα την καταλάβουμε εμείς πορευμένοι προς την Ρώμη". Στα τέλη του ίδιου μήνα οι μελανοχίτωνες, τα τάγματα εφόδου του Μουσολίνι, πορεύονται προς τη Ρώμη. Επίσημα ο βασιλιάς παραδίδει το αστικό κράτος στα χέρια των φασιστών, παρά την αντίθετη άποψη του ήδη παραιτηθέντα πρωθυπουργού Φάκτα.
Ο λόγος που δόθηκε η κρατική εξουσία σε ένα ακραίο πολιτικό μόρφωμα; Ο λόγος φυσικά ήταν να παρεμποδιστεί η επαπειλούμενη προλεταριακή επανάσταση και η συντριβή των δυνάμεων της εργατικής τάξης. Και το φασιστικό κόμμα για τους μεγάλους βιομήχανους της Ιταλίας έμοιαζε η μοναδική λύση. Στην Ιταλία ο Μουσολίνι με την πορεία προς τη Ρώμη και την προσπάθεια επίδειξης ισχύος από την κατάληψη της εξουσίας, επηρεάζει άμεσα και άλλες ακραίες οργανώσεις αλλά και άτομα που συμμερίζονται παρόμοιες ιδέες εντός του ευρωπαϊκού χώρου. Ένας εξ αυτών ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ, επικεφαλής τότε του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος.
Προτού όμως προχωρήσουμε στο πως επηρεάστηκε ο Χίτλερ και τι ήταν αυτό το Πραξικόπημα της Μπυραρίας, όπως αναφέρουμε στον τίτλο, καλό θα ήταν να γίνει μια μικρή αναφορά στα ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής. Η Γερμανία ήταν μια από τις ηττημένες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η οικονομία της χώρας είχε εξαθλιωθεί λόγω της Συνθήκης των Βερσαλλιών και η κατάσταση στο εσωτερικό της Γερμανίας βρισκόταν σε τεταμένο κλίμα. Η εργατική τάξη, επηρεασμένη από τον Κόκκινο Οκτώβριο του 1917, έδινε τη δική της μάχη με χαρακτηριστικότερή την Επανάσταση των Σπαρτακιστών (1918-1919). Η κυβερνώσα Σοσιαλδημοκρατία διατήρησε και ενίσχυσε τα ακροδεξιά παραστρατιωτικά σώματα της Εθνικής Πολιτοφυλακής με σκοπό την αδυσώπητη καταστολή των εργατικών εξεγέρσεων.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες οι ναζιστικές-φασιστικές ομάδες έβρισκαν ευήκοα ώτα εντός της γερμανικής κοινωνίας και ιδιαίτερα στην περιοχή της Βαυαρίας, φυσικά με την ανοχή της γερμανικής αστικής τάξης και της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας. Στο μεταξύ, ο Χίτλερ ζούσε στη Βαυαρία και περιφερόταν από μπυραρία σε μπυραρία και τόνιζε την προδοσία των πολιτικών στην ήττα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Περίμενε να βρει εκείνη την μικρή ευκαιρία να δράσει ενάντια στην κυβέρνηση.
Η ευκαιρία αυτή ήλθε όταν το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα ενημερώνεται ότι σε μια μεγάλη μπυραρία του Μονάχου, την "Löwenbräukeller", θα γινόταν μια συγκέντρωση 3.000 επιχειρηματιών με οικοδεσπότη την ηγεσία της Βαυαρικής Κυβέρνησης. Στις 8 Νοεμβρίου 1923 τα μέλη των παραστρατιωτικών ομάδων του ναζιστικού κόμματος, περικύκλωσαν την μπυραρία.
Ο Χίτλερ πυροβόλησε μια φορά προς την οροφή, ανέβηκε σε μια καρέκλα και άρχισε να φωνάζει: «Η εθνική επανάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι κυβερνήσεις Βαυαρίας και Βερολίνου κατέρρευσαν. Σε λίγη ώρα θα σχηματίσουμε τη δική μας κυβέρνηση». Όλα αυτά δεν ίσχυαν, αλλά φυσικά κανείς εντός της μπυραρίας δεν το γνώριζε. Το σχέδιο του Χίτλερ να βαδίσει εναντίον του Βερολίνου δεν πραγματοποιήθηκε καθώς είχε παραβλέψει να καταλάβει τους ραδιοφωνικούς και τηλεγραφικούς σταθμούς, κι έτσι η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση πληροφορήθηκε τις εξελίξεις και έδωσε σχετικές διαταγές για την κατάπνιξη του πραξικοπήματος.
Την 9η Νοεμβρίου οι Ναζί παρέλασαν στους δρόμους του Μονάχου στοχεύοντας να καταλάβουν το Υπουργείο Άμυνας. Αυτό όμως δεν συνέβη ποτέ γιατι συγκρούστηκαν με τις αστυνομικές δυνάμεις. Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης αυτής ήταν 21 νεκροί και εκατοντάδες τραυματίες. Το πραξικόπημα απέτυχε. Ο Χίτλερ συνελήφθη στις 12 Νοεμβρίου και παραπέμφθηκε μαζί με τους άλλους πραξικοπηματίες σε δίκη, κατηγορούμενος για έσχατη προδοσία. Για την κατηγορία αυτή το μέγιστο της προβλεπόμενης ποινής ήταν η θανατική, όμως καταδικάστηκε σε φυλάκιση μόλις 5 ετών. Τελικά εξέτισε μόνο οκτώ μήνες από την ποινή του και κατέβαλε πρόστιμο 500 μάρκων. Μάλιστα, εγκλείστηκε σε φυλακή, όπου τα κελιά ήταν σχετικά άνετα και οι συνθήκες κράτησης πολύ ήπιες. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισης του θα συγγράψει το πολιτικό του μανιφέστο Ο Αγών μου, όπου και επιλέγει πλέον να μετατοπίσει το βάρος της πολιτικής του στον κοινοβουλευτικό αγώνα κυρίως διατηρώντας την στρατοκρατική του ιεραρχία.
Ποιο θα μπορούσε να είναι όμως το πολιτικό συμπέρασμα στην προσπάθεια ερμηνείας του αποτυχημένου πραξικοπήματος της μπυραρίας; Αυτό που απέδειξε η ιστορική εμπειρία είναι το εξής: ο φασισμός ως ρεύμα και κίνημα, όσο και αν προσπαθήσει δήθεν η αστική τάξη να επιβληθεί πάνω του με το δικό της τρόπο, πάντα θα παραμένει ο καλύτερος και πιο πιστός σύμμαχος της στον αγώνα ενάντια στις μαζικές διεκδικήσεις του λαού και των εργαζομένων. Μάλιστα ένα από τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτει είναι ότι ο ίδιος ο καπιταλισμός μέσω της αστικής δημοκρατίας δίνει αρκετές επιλογές στις φασιστικές πρακτικές ανόδου στην εξουσία των κρατών που θέλουν να επιβληθούν.
Κάποιος εύλογα μπορεί να ισχυριστεί ότι ο Χίτλερ, ως εκπρόσωπος του ναζισμού, δικάστηκε με βάση τον ποινικό κώδικα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και εξέτισε την ποινή του ως έπρεπε. Αυτό φυσικά είναι ένα μέρος της αλήθειας. Παρόλα αυτά δεν σημαίνει ότι δεν χρίζει ερμηνείας ή σχολιασμού. Η ποινή για πραξικόπημα εναντίον της δημοκρατίας ήταν η θανατική ποινή, αλλά οι δικαστές του επέβαλαν ποινή 5 ετών ενώ αντίθετη σε σκληρότητα υπήρξε η αντιμετώπιση της εξέγερσης των εργατών του Αμβούργου το ίδιο έτος, η οποία πνίγηκε στο αίμα, ενώ πάνω από 800 εργάτες και κομμουνιστές κλείστηκαν στη φυλακή.
Μπορεί σε καιρούς ευημερίας του καπιταλιστικού συστήματος να παρουσιάζεται σαν μια ακραία και βίαιη ιδεολογία, που κανένα κοινό δεν έχει με τις φιλελεύθερες αρχές του αστικού κράτους. Μπορεί σε περιόδους άνθησης της οικονομίας, να απομονώνεται και να λοιδορείται από τις δυνάμεις της άρχουσας τάξης σαν κάτι που ο ακραίος εθνικισμός του δεν μπορεί να συγκριθεί με τον αστικό κοσμοπολιτισμό. Όταν όμως το καπιταλιστικό σύστημα εισέρχεται σε κύκλους κρίσεων, όταν οι αστικές δημοκρατίες διέπονται από αστάθειες και συγκρούσεις ο φασισμός λειτουργεί πάντα ως το εφεδρικό τάγμα του καπιταλιστικού συστήματος, έτοιμο να επιβάλει τις σκοτεινές του δυνάμεις απέναντι στους αγώνες και τις ανάγκες του αγωνιζόμενου λαού. Συμπερασματικά, καλύτερα από τον καθένα το περιγράφουν σε ένα τραγούδι τους, το συγκρότημα Υπεραστικοί που αναφέρουν: «Του φασίστα χέρι αν σηκωθεί, την πυγμή του καπιταλιστή δοκιμάζει πάνω στο λαό, που τον θέλει έρμο και σκυφτό.»
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Ρατζανί Πάλμε Ντατ, Φασισμός και κοινωνική επανάσταση, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2013
Traverso Enzo, Oι ριζες της ναζιστικης βιας. Mια ευρωπαικη γενεαλογια, εκδ. Του Εικοστού Πρώτου αιώνα, 2013
Traverso Enzo, Κατανοώντας τη Ναζιστική Γενοκτονία, εκδ. επεκείνα, 2017
Έρικ Χοψμπάουμ, Η Εποχή των Άκρων, εκδ. Θεμέλιο, 2010
Gentile Emilio, Φασισμός. Ιστορία και ερμηνεια, εκδ. Ασίνη, 2011
Ντοκιμαντέρ
«Φασισμός Α.Ε.»: Το ντοκιμαντέρ του Αρη Χατζηστεφάνου
Apocalypse: The Rise of Hitler Ντοκιμαντερ του National Geographic
Τραγούδι
Του Αδόλφου τα εγγόνια, Υπεραστικοί