Ο καλλιτέχνης αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας αφού σκέφτεται και εκφράζεται μέσα στις δοσμένες κοινωνικές συνθήκες, ενώ υπόκειται στις σχέσεις εξουσίας
Ο κόσμος τις τελευταίες δεκαετίες χαρακτηρίζεται από μία πρωτόγνωρη αντίφαση, προϊόν της ίδιας της φύσης του καπιταλιστικού συστήματος. Αφενός, ζούμε σε συνθήκες ελευθερίας: ελεύθερη αγορά περιορισμένου κρατικού παρεμβατισμού, ελευθερία των πολυεθνικών επιχειρήσεων να μετακινούν κεφάλαιο, παγκοσμιοποίηση. Αφετέρου, η ελευθερία στον καπιταλισμό είναι ακριβώς αυτό: ελευθερία για το κεφάλαιο και την τάξη που το κατέχει. Ελευθερία για να δρα ανενόχλητη, την ίδια στιγμή που εκατομμύρια κόσμου βλέπουν τις δικές τους, ουσιαστικές ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα, να καταπατούνται ποικιλοτρόπως. Όπως σημείωνε ο Λένιν, «ακόμη και η πιο “δημοκρατική” αστική δημοκρατία δεν είναι τίποτε αλλό παρά μια μηχανή για την καταστολή της εργατικής τάξης από την αστική τάξη»1.
Στον καπιταλισμό, η αστική τάξη επιτρέπει στις εργαζόμενες μάζες όσα όρια και ελευθερίες, επιτρέπουν στην ίδια να δυναμώνει. Έτσι, το κράτος στα χέρια της λειτουργεί μόνο σαν εργαλείο εξασφάλισης της δικής της ιδιοκτησίας και κυριαρχίας. Εκεί και όπου νοιώθει ότι ο λαός παραβιάζει ή έστω απειλεί την κυριαρχία της, τα όρια αίρονται και οι ελευθερίες καταπατούνται.
Στην Κύπρο η κυβέρνηση Αναστασιάδη-ΔΗΣΥ απέδειξε στην πράξη πολλάκις ότι δεν έχει κανέναν ενδοιασμό να περιορίσει ακόμη και βασικά συνταγματικά δικαιώματα ανθρώπων, να απλώσει το μακρύ χέρι της καταστολής και να κτυπήσει -κυριολεκτικά και μεταφορικά- την παραμικρή αντίδραση.
Η δίωξη του εκπαιδευτικού και ζωγράφου Γιώργου Γαβριήλ, αποκαλύπτει τον συντηρητικό, αντιδραστικό και χυδαίο χαρακτήρας της κυβέρνησης. Χωρίς δισταγμό και με ύφος που παρέπεμπε σε πρακτικές του καθεστώτος της 21ης Απριλίου, η κυβέρνηση ΔΗΣΥ-Αναστασιάδη με μπροστάρη το Υπουργείο Παιδείας, διέταξαν πειθαρχική διαδικασία εναντίων ενός εκπαιδευτικού για έργα που φιλοτέχνησε στον ελεύθερο του χρόνο. Μάλιστα, καλούσαν τον Γαβριήλ να παραστεί ενώπιων της Επιτροπής Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας με «μάρτυρες και αποδεικτικά στοιχεία υπέρ του»2 για να αντιμετωπίσει ποινές που θα επέσυραν ακόμη και την απόλυση του.
Το περιστατικό, εκτός από τον ακραίο αυταρχισμό τους, ξεγύμνωσε επίσης την αστική υποκρισία. Μια υποκρισία που, έντυνε την Πινδάρου στα χρώματα της tricolore κάνοντας επίκληση στις «ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας και της αλληλεγγύης» (sic), αλλά σιωπούσε μπροστά στη δίωξη του Γαβριήλ, στο σκίσιμο βιβλίων και τη λογοκρισία που επέβαλλε το Προεδρικό σε δημοσιογράφους. Μια ψευδεπίγραφη ευαισθησία δηλαδή, η οποία μεγενθυνόταν εκτός συνόρων και εξαφανιζόταν σε εγχώρια μεσαιωνικά περιστατικά αυταρχισμού.
Αδυνατούν ωστόσο να ερμηνεύσουν στοιχειωδώς τις κοινωνικές συμπεριφορές: Από που πηγάζει η καλλιτεχνική παρέμβαση του Γαβριήλ και η όποια κριτική;
Το 1922 ιδρύθηκε στην ΕΣΣΔ το «Αριστερό Μέτωπο Τεχνών/LEF» που εξέδιδε το ομώνυμο περιοδικό με διευθυντή τον μεγάλο ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Σε μία έκδοση του το περιοδικό, ανέφερε ότι «η τέχνη έχει νόημα μόνο ως κοινωνική παραγγελία»3.
Ο καλλιτέχνης αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας αφού σκέφτεται και εκφράζεται μέσα στις δοσμένες κοινωνικές συνθήκες, ενώ υπόκειται στις σχέσεις εξουσίας. Η εξουσία επιδρά στην κοινωνία και η κοινωνία από πλευράς της σχηματίζει απόψεις και ιδέες αναλόγως των δυνάμεων που δέχεται4. Ουσιαστικά, οι συνθήκες που επικρατούν, ωθούν -στην προκειμένη- τον καλλιτέχνη, να εκφράσει τις ανησυχίες του και να αμφισβητήσει τους κρατικούς θεσμούς. Αντί λοιπόν να κατακρίνουν τον Γαβριήλ και τον τρόπο που εκφράστηκε, είναι πιο ωφέλιμο να δούν ποιες συνθήκες ώθησαν την αμφισβήτηση προς την εξουσία του κράτους.
Φυσικά, όχι μόνο ο καλιτέχνης αλλά και η κοινωνία ολόκληρη δέχεται των πόλεμο ιδεών που κατευθύνει το κράτος. Η υλιστική προσέγγιση των θεωρητικών ως προς την κοινωνία, διαπιστώνει ότι ο άνθρωπος λειτουργεί και εκδηλώνεται με βάση το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. Ο Λένιν υπογράμμισε ότι «ο Μαρξ έβαλε τέρμα στην αντίληψη ότι η κοινωνία είναι απλά ένα μηχανικό άθροισμα ατόμων που επιτρέπει κάθε λογής αλλαγές κατά τη θέληση των αρχών»5.
Όπως είδαμε στην προκειμένη, ο αυταρχισμός ενεργοποίησε τα δημοκρατικά αντανακλαστικά της κοινωνίας η οποία αντέδρασε σε μια σημαντική της μερίδα και στάθηκε στο πλευρό του Γαβριήλ.
Ακριβώς από αυτή την αντίδραση και τη δυνατότητα της κοινωνίας να δρα συλλογικά, οφείλουμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα, να εντείνουμε τους αγώνες μας και να βάλουμε μπροστά τις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας.
Να οργανώσουμε συμμαχίες με άτομα και ομάδες που πλήττονται και ασφυκτιούν από την κυβερνητική αναλγησία, που δεν αντιλαμβάνονται τον κοινωνικό ρόλο που έχουν να διαδραματίσουν και με μπροστάρη το πρωτοπόρο τμήμα της εργατικής τάξης, το ΑΚΕΛ, να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα μας.
Να δώσουμε πολιτικό περιεχόμενο στη συλλογική δράση και στους αγώνες μας. Να μετατρέψουμε την αγανάκτηση της κοινωνίας, σε συνειδητή δράση και να κατευθύνουμε τα μηνύματα μας ώστε να ανταποκρίνονται τόσο στις ατομικές, όσο και ευρύτερα στις κοινωνικές ανάγκες του τόπου: στην υγεία, στην παιδεία, τα εργατικά δικαιώματα και τη στέγαση.
Εάν μέσα σε ένα διάστημα μερικών μόνο μηνών, η κοινωνική κατακραυγή κατάφερε να ασκήσει τόση πίεση στους κυβερνώντες ώστε να παύσουν -ακόμη και με το λεκτικό που το έκαναν- την πειθαρχική δίωξη του Γαβριήλ, οι προοπτικές που ανοίγονται μπροστά μας για διεκδικήση ακόμη μεγαλύτερων και μακροπρόθεσμων κατακτήσεων προς όφελος της κοινωνίας, είναι τεράστιες.
Μπορεί η αυταρχικότητα της κυβέρνησης να πηγάζει μέσα από την υπεροψία της και το αίσθημα του «ανέγγιχτου», ωστόσο οι αγώνες μας πηγάζουν μέσα από τα πιο ευγενή ιδανικά για τον κόσμο που θέλουμε να κτίσουμε.
Οι εργαζόμενοι μπροστά στον κίνδυνο να δουν να εξαφανίζονται ραγδαία ακόμη και τα βασικότερα των δικαιωμάτων τους, έχουν μόνο ένα δρόμο: τον δρόμο της οργάνωσης και της συστράτευσης με τις δυνάμεις που στέκονται ανάχωμα στις επιταγές της διεφθαρμένης κυβέρνησης της δεξιάς – τις δυνάμεις του ΑΚΕΛ.
_________________________________________________________________________________________
1 Λένιν, Β., 2013. Για το κράτος. Σύγχρονη Εποχή.
2 Δαλιάνη, Ν., 2021. Politis.com.cy.
3 Συλλογικό, 1979. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, Τόμος 20. Ακάδημος Α.Ε.
4 Μαρξ, K. & Ένγκελς, Φ., 2003. Η γερμανική ιδεολογία, Τόμος Πρώτος. Gutenberg.
5 Λένιν, Β., 2009. Τι είναι οι «φίλοι του λαού» και πώς πολεμούν τους σοσιαλδημοκράτες. Σύγχρονη Εποχή.
Στυλιανός Ιωάννου
Μέλος Τ.Ο. Νέων Εργαζομένων Ανατολικής Λεμεσού