Νεφέλη Στεφάνου
Φοιτήτρια Ιατρικής
Συνεργάτιδα Γραφείου Περιβάλλοντος και Υγείας
Κ.Σ. ΕΔΟΝ
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η εξελισσόμενη επιδημία του κορωνοϊού αποτελεί παγκόσμια απειλή. Αυτή την απειλή μόνο οι συλλογικές προσπάθειες και η συνεργασία της ανθρωπότητας μπορεί να αντιμετωπίσει. Την ίδια ώρα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι για ακόμα μια φορά, μια παγκόσμιας έκτασης κρίση ενεργοποίησε τους μηχανισμούς παραπληροφόρησης και υπερβολής που κάνουν την αντιμετώπιση του προβλήματος ακόμα πιο δύσκολη. Όπως εύστοχα λέχθηκε για να περιγραφεί το φαινόμενο της παραπληροφόρησης και της υπερβολής «πολλές φορές τα fake news κυκλοφορούν πολύ πιο γρήγορα από τον ίδιο τον ιό!». Όπως και να έχει όμως, ο κορωνοϊός και οι διαστάσεις που έχει πάρει το πρόβλημα είναι μεγάλο και πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και δραστικά.
Κινέζοι επιστήμονες θεωρούν ότι ο Κορωνοϊός προήλθε από μολυσμένες νυχτερίδες, τις οποίες κατανάλωσαν φίδια. Στη συνέχεια τα φίδια πωλήθηκαν σε αγορά άγριων ζώων στην επαρχία Γιουχάν, στην οποία πρωτοεμφανίστηκε ο ιός, τέλη Δεκεμβρίου 2019.
Γνωρίζοντας αυτά τα δεδομένα τίθεται ένα πολύ βασικό ερώτημα: Εκτός από τα ιατρικά συμπτώματα που προκαλεί ο ιός, ποιος είναι κοινωνικός αντίκτυπος της επιδημίας; Πώς συνδέεται με το σύγχρονο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα και τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένη η κοινωνία μας;
Σε τέτοιου βεληνεκούς επιδημίες μετρούνται τα όρια της δημοκρατίας, οι κρατικές πολιτικές, καθώς επίσης η ετοιμότητα και η δυνατότητα της παγκόσμιας κοινότητας να την αντιμετωπίσει. Από το πώς αντιμετωπίζεται η επιδημία, εμφανίζονται οι αδυναμίες, αλλά και οι προκαταλήψεις ενός κράτους. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τη διαχείριση που θα έκαναν οι ΗΠΑ αν ήταν στη θέση της Κίνας. Το πιο πιθανό είναι ότι σε μπροστά σε μια τέτοια κρίση θα εμφανίζονταν σε όλο τους το μεγαλείο οι τεράστιες τρύπες που έχει η χώρα στις κοινωνικές υπηρεσίες και τα ελλείμματα στις κοινωνικές πολιτικές. Θα γινόταν κάτι ανάλογο μ’ αυτό που έγινε στον τυφώνα Κατρίνα, το 2005, όταν οι αμερικανικές αρχές φάνηκαν εντελώς ανίκανες να προστατεύσουν τον πληθυσμό, αφού οι κρατικές υποδομές είχαν σοβαρά υποβαθμιστεί εξαιτίας των πολιτικών λιτότητας που για χρόνια ακολουθούνται στη χώρα.
Αντίθετα, η Κίνα κινήθηκε ταχύτατα και κινητοποίησε όλους τους μηχανισμούς και το δυναμικό της χώρας. Μόνο σε λίγες μέρες έφτιαξε νοσοκομεία και διαμόρφωσε ένα κεντρικό σύστημα αντιμετώπισης του ιού για να μην εξαπλωθεί και να ξεφύγει από τον έλεγχο.
Όλο αυτό το διάστημα οι κυβερνήσεις ανά το παγκόσμιο βρέθηκαν μπροστά στο εξής δίλημμα: Παγκόσμια συνεργασία για εξεύρεση μιας συλλογικής λύσης στο πρόβλημα ή κλείσιμο των συνόρων, αποκλεισμός της Κίνας από τον υπόλοιπο κόσμο και προστασία μόνο των “δικών” τους πολιτών; Πολλές κυβερνήσεις επέλεξαν το δεύτερο. Ο ιός χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για να πληγεί η Κίνα, να ανακοπεί ο ρυθμός ανάπτυξής της, ο οποίος εξακολουθεί να είναι πολύ πιο ψηλός από τις υπόλοιπες χώρες του αναπτυγμένου κόσμου.
Πολλοί οικονομολόγοι δηλώνουν με βεβαιότητα ότι ο ιός θα επηρεάσει τόσο την παραγωγή όσο και την οικονομία της Κίνας. Την ίδια ώρα όμως τονίζουν ότι αυτό θα επηρεάσει αρνητικά και την παγκόσμια οικονομία, λόγω του μεγέθους της κινεζικής οικονομίας. Ουσιαστικά, ένας φονικός, νεοεμφανιζόμενος ιός προκαλεί παραλυτικά φαινόμενα σε μια από τις σημαντικότερες μηχανές οικονομικής μεγέθυνσης στον κόσμο. Και ακριβώς σε αυτό το σημείο διαφαίνεται η μεγάλη αδυναμία του καπιταλισμού ως σύστημα. Μια επιδημία μπορεί να παραλύσει την ανάπτυξη και την παραγωγή, αφού το σύστημα προσανατολίζεται απλά στην αναπαραγωγή του, χωρίς να επενδύει επαρκώς και χωρίς να κατοχυρώνει τις προϋποθέσεις και συνθήκες για την ανάπτυξη, αλλά και την προστασία της κοινωνίας. Ενώπιον της κρίσης που προκαλεί η επιδημία για ακόμα μια φορά εμφανίζεται το τεράστιο κοινωνικό έλλειμμα της καπιταλιστικής οικονομίας και του ίδιου του καπιταλισμού: οικονομία για χάρη των κερδών των λίγων, και όχι οικονομία για την ευημερία (και την προστασία) της κοινωνίας.
Συστατικό μέρος αυτού του προβλήματος είναι και οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες. Υποστηρίζεται από πολλούς -όχι άδικα- ότι οι φαρμακοβιομηχανίες είναι από τις πιο βρόμικες εκφάνσεις της αδηφαγίας και της κερδοσκοπίας του κεφαλαίου, αφού στον βωμό του κέρδους πολλές φορές θυσιάζουν την υγεία, παίζοντας με τις ζωές των ανθρώπων. Αντί να συνεργάζονται με τους επιστήμονες όλων των χωρών, επιλέγουν τον ανταγωνισμό και το “βρώμικο παιχνίδι”, χαραμίζοντας έτσι πολύτιμο χρόνο στην ανεύρεση της πολυπόθητης θεραπείας. Άλλωστε, είναι γνωστή η συγκεκριμένη αδυναμία του καπιταλισμού, δηλαδή η ανικανότητά του να δώσει λύσεις σε παγκόσμια προβλήματα, αφού στρέφεται πάντα προς το συμφέρον των λίγων. Είναι βασικό του χαρακτηριστικό η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο για τη μεγιστοποίηση του κέρδους, επειδή μόνο έτσι μπορεί να ανατροφοδοτεί τη βιωσιμότητά του.
Είναι αποδεδειγμένο από την ιστορία ότι κάθε πρόβλημα παγκοσμίων διαστάσεων επιλύεται μόνο με συλλογική προσπάθεια και συνεργασία. Δεν μπορεί για παράδειγμα να βρεθεί ολοκληρωτική λύση για την κλιματική αλλαγή και τη μόλυνση του περιβάλλοντος στο παρόν σύστημα που εφαρμόζεται. Το ίδιο συμβαίνει και με τον ιό. Δεν πρόκειται να βρεθεί το κατάλληλο εμβόλιο αν δεν υπάρχει και το απαιτούμενο κέρδος. Και κάπως έτσι τα περίπου 1700 μέχρι στιγμής θύματα του ιού, δεν είναι στα μάτια των φαρμακοβιομηχανιών τίποτε άλλο παρά ένας αριθμός.
Καταλήγοντας, όποια και να είναι τα δεδομένα στην επικαιρότητα, η υγεία ήταν, είναι και θα είναι ένα από τα σημαντικότερα αγαθά που οφείλει να προσφέρει κάθε κράτος στον λαό του. Η προσφορά ποιοτικής και δωρεάν υγείας αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα για κάθε άνθρωπο στον πλανήτη. Γι’ αυτό και η επιδημία αποτελεί ακόμα μια αφορμή για αναθεώρηση και αλλαγή του καπιταλιστικού συστήματος που επικρατεί σήμερα στον κόσμο και που σύμφωνα με τον Μαρξ καταστρέφει τις δύο πηγές του πλούτου: τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
*Άρθρο που κυκλοφόρησε στη "Ν" Μαρτίου
