Του Ιάκωβου Τοφαρή
Υπεύθυνος Τμήματος Νέων Εργαζομένων & Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Κ.Σ. ΕΔΟΝ

Το Ινστιτούτο Εργασίας Κύπρου (ΙΝΕΚ) ΠΕΟ, σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς από την Ελλάδα, εκπονεί σε ετήσια βάση την «Έκθεση για την Οικονομία και την Απασχόληση». Πρόκειται για ένα σύγγραμμά 200 περίπου σελίδων, στο οποίο παρουσιάζεται με πληθώρα στοιχείων και στατιστικών η παρούσα κατάσταση της κυπριακής οικονομίας, η πορεία της στα χρόνια της κρίσης καθώς και κάποιες εκτιμήσεις για το μέλλον. Στις 29 Ιανουαρίου 2020 η εν λόγω έκθεση παρουσιάστηκε από τον βασικό συντελεστή της μεγάλης αυτής μελέτης, Ηλία Ιωακείμογλου. Πιο κάτω γίνεται προσπάθεια συμπύκνωσης κάποιων βασικών ευρημάτων της  σε μερικές γραμμές.  

 

Ένα από τα βασικά ευρήματα της έρευνας είναι πως κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του μνημονίου, το εισοδηματικό μερίδιο του κεφαλαίου (δηλαδή της εργοδοσίας) ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) αυξήθηκε κατακόρυφα. Πιο συγκεκριμένα, ενώ μεταξύ 2008-2013 το μερίδιο του κεφαλαίου κυμαινόταν μεταξύ 42%-46%, φτάνει σήμερα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%. Με λίγα λόγια, την ίδια ώρα εφαρμοζόταν λιτότητα και περικοπές σε όλους τους τομείς, η πλευρά της εργοδοσίας έβλεπε το εισοδηματικό της μερίδιο να αυξάνεται. Ποσοστό μεγαλύτερο του 50% σημαίνει πως περισσότερος από το μισό πλούτο που παράγει η κυπριακή οικονομία καταλήγει στους λίγους εργοδότες.

 

 

.

Ταυτόχρονα με τα πιο πάνω, οι εργαζόμενοι  στις επιχειρήσεις υπέστησαν μείωση του εισοδηματικού τους μεριδίου κατά 16% σε σχέση με το που βρισκόταν το 2010. Εν συντομία, την ώρα της επιβολής των μνημονιακών πολιτικών, η εργοδοσία μεγάλωνε το μερίδιο εσόδων της ενώ το μερίδιο των εργαζομένων συρρικνωνόταν με πολύ ταχείς ρυθμούς. Πιο απλά, ολόκληρο το βάρος της κρίσης, φορτώθηκε στις πλάτες των εργαζομένων

 

 

 

Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα εικόνα είναι αυτή της διαρθρωτικής μετατόπισης της σχέσης μισθών και παραγωγικότητας της εργασίας. Δηλαδή της σχέσης της αυξομείωσης της παραγωγικότητας των εργαζομένων και της αυξομείωσης των μισθών τους. Ενώ  πριν από την κρίση οι δυο αυτοί δείκτες κινούνταν σχεδόν παράλληλα, από το 2011 και μετά ξεκινά να εμφανίζεται μια μεγάλη απόκλιση. Δηλαδή, ενώ ο μισθός έπεφτε, η παραγωγικότητα έμενε σταθερή.  Αυτό είναι ουσιαστικά μετάφραση της ακόμα μεγαλύτερης εκμετάλλευσης των εργαζομένων από την περίοδο εφαρμογής των μνημονίων και μετά.  Οι εργαζόμενοι παράγουν περισσότερα με λιγότερα χρήματα.

 

 

Ένα ακόμα, εντυπωσιακά αρνητικό, στοιχείο είναι αυτό που μας παρουσιάζει το δίπλα διάγραμμα.  Μεχρι το 2015 το εισοδηματικό μερίδιο της εργασίας μειωνόταν καθώς μειωνόταν και το ποσοστό της απασχόλησης. Όσο μειωνόταν ο κόσμος που εργαζόταν, μειώνονταν και τα χρήματα που έπαιρναν οι εργαζόμενοι. Για παράδειγμα, όταν εργάζονταν 10 άτομα με μισθούς 1000 ευρώ, είχαν συνολικά έσοδα 10 000 ευρώ. Όταν εργάζονταν 5 άτομα με μισθούς 1000 ευρώ, είχαν συνολικά έσοδα 5000 ευρώ. Πρόκειται δηλαδή για μια (δυστυχώς) φυσιολογική εικόνα. Μετά το 2015 παρουσιάζεται μια καινούργια κατάσταση. Ενώ η απασχόληση φτάνει σχεδόν στα προ-κρίσης επίπεδα, το εισοδηματικό μερίδιο δεν ξεπερνά το πολύ χαμηλό σημείο στο οποίο ήταν το 2015. Πλέον, τις 5000 ευρώ που λέγαμε πιο πάνω, τις μοιράζονται δέκα άτομα και όχι πέντε. Όπως λένε και όσοι που κινούνται στο «παζάρι»: «Δουλειές υπάρχουν, λεφτά δεν υπάρχουν!»

 

 

Η δίπλα εικόνα είναι επίσης πολύ σημαντική γιατί δίνει απάντηση στην κυβέρνηση ΔΗΣΥ-Αναστασιάδη που φαγώθηκε να μας πείσει πως η ανεργία έχει μειωθεί. Εδώ και πολλά χρόνια, τα ιδρύματα που ασχολούνται με αυτού του είδους τις μελέτες (μεταξύ τους και το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ), λαμβάνουν υπόψη πιο σύνθετα δεδομένα από την απλή μέτρηση του αριθμού των ανέργων.   Η Eurostat μας παρουσιάζει εδώ μια πιο ξεκάθαρη εικόνα. Βλέπουμε 4 κατηγορίες. Α) Βραχυχρόνια άνεργους (άνεργοι για λιγότερο από ένα χρόνο), Β) Μακροχρόνια άνεργους, οι οποίοι πολύ πιο δύσκολα ξαναβρίσκουν δουλειά καθώς θεωρείτε πως έχουν «χάσει» τις εργασιακές τους δεξιότητες

Γ) Αποθαρρημένους άνεργους, οι οποίοι απογοητευμένοι μετά από πολλές άκαρπες προσπάθειες σταματούν να ψάχνουν (δεν προσμετρούνται στους αριθμούς των ανέργων που παρουσιάζει η κυβέρνηση)Δ) Υποαπασχολούμενοι, όσοι θα ήθελαν να εργάζονται με πλήρη απασχόληση αλλά δεν κατάφεραν να βρουν (δεν προσμετρούνται στους αριθμούς των ανέργων που παρουσιάζει η κυβέρνηση).Συνοπτικά, η εικόνα της «μειωμένης ανεργίας» για την οποία γίνεται λόγος, είναι παραπλανητική. Αφενός γιατί στην κατηγορία των ανέργων υπάρχουν πλέον πολύ πιο προβληματικά χαρακτηριστικά απ΄ ότι υπήρχαν προ-κρίσης και αφετέρου επειδή στην κατηγορία αυτή δεν συμπεριλαμβάνεται ένας μεγάλος αριθμός κόσμου ο οποίος δεν μπορεί βρει σταθερή πλήρη απασχόληση.

 

Εν κατακλείδι, η έκθεση παρουσιάζει μια πολύ ζοφερή εικόνα για τα λαϊκά στρώματα του νησιού όχι μόνο λόγω της κατάστασης στα εργασιακά αλλά και κάποιων άλλων μακροοικονομικών δεδομένων που παρατέθηκαν. Ιδιαίτερα προβληματικά φαινόμενά, είναι η εμφάνιση αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου στην κυπριακή οικονομία καθώς και το κλείσιμο του αναιμικού κύκλου ανάκαμψης που παρουσιάστηκε κυρίως στους τομείς των κατασκευών και του τουρισμού.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω δεδομένα, σε συνδυασμό με την ξεκάθαρη τοποθέτηση των κυβερνώντων με την πλευρά του κεφαλαίου, ένα είναι σίγουρο. Ο μόνος δρόμος για ανάκτηση όσων οι εργαζόμενοι έχασαν τα τελευταία χρόνια είναι ένας. Αυτός της οργανωμένης ταξικής πάλης. Ο συνδικαλισμός και η άσκηση πιέσεων στην εργοδοσία. Ο αγώνας από τους εργαζομένους, τόσο για υιοθέτηση συλλογικών συμβάσεων εργασίας, όσο και για θεσμοθέτηση πλαισίου για τα επαγγέλματα που δεν καλύπτονται από τις συμβάσεις αυτές. Ο δρόμος του αγώνα και της διεκδίκησης. Συντόμια και παράδρομοι δεν υπάρχουν προς αυτή την κατεύθυνση και ο δρόμος αυτός είναι σίγουρα πολύ μακριά από τα «στενά» της μοιρολατρίας, της απογοήτευσης και της παραίτησης!  

 

*Άρθρο που κυκλοφόρησε στη "Ν" Μαρτίου