Ως εκπαιδευτικός με μεταπτυχιακό στην εκπαιδευτική διοίκηση, πάντα με ενδιέφεραν θέματα που άπτονται της εκπαιδευτικής πολιτικής. Η συμμετοχή μου στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ELMIP: Empowering Learning Models in Prison, ως ερευνητική συνεργάτρια και εκπαιδεύτρια μου έδωσε την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με το Τμήμα Φυλακών, τους υπεύθυνους εκεί για θέματα εκπαίδευσης και τους κρατούμενους και να επιδιώξω την εμπλοκή και συμμετοχή μου και σε αλλά προγράμματα και έρευνες. Εξάλλου, ως παιδαγωγός με ενδιαφέρει η εκπαίδευση με μη τυπικούς μαθητές και μη τυπικούς ενήλικες και θεωρώ πως με την παρούσα έρευνα θα καταφέρω να αναδείξω σημαντικές πτυχές για την εκπαίδευση των φυλακισμένων στην Κύπρο.
Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ELMIP
Την περίοδο 2018-2019 το Τμήμα Φυλακών Κύπρου συνεργάστηκε με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος ELMIP. Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Δικαιοσύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υλοποιήθηκε με τη συνεργασία του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, την Enoros Consulting Ltd (Κύπρος), την Ergoplan A.E. (Ελλάδα) και το Τμήμα Φυλακών Κύπρου. Επιστημονικός Υπεύθυνος του έργου ήταν ο καθηγητής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Δρ. Μάριος Βρυωνίδης.
Το πρόγραμμα είχε ως στόχο να προσφέρει ανεκτίμητα εκπαιδευτικά εφόδια στους κρατουμένους και στο προσωπικό των Φυλακών μέσα από καινοτόμες εκπαιδευτικές ευκαιρίες και εξειδικευμένη κατάρτιση. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στους κρατούμενους, στόχευε:
- Να ενδυναμωθούν για να αναλάβουν τη διαχείριση των προσωπικών, κοινωνικών και οικονομικών τους θεμάτων προκειμένου να βελτιώσουν τη διαβίωσή τους κατά τη διάρκεια της φυλάκισης, άλλα και να διατηρήσουν αυτές τις δεξιότητες μετά την αποφυλάκιση, ώστε να τους φανούν χρήσιμες για την επανένταξή τους στην κοινωνία.
- Να ενισχύσουν τις δυνατότητές τους για απασχόληση μετά την αποφυλάκισή τους.
- Να προωθήσουν δεξιότητες ενεργού πολίτη.
- Να ενισχύσουν τις επικοινωνιακές, συναισθηματικές και διαπροσωπικές τους δεξιότητες.
- Να εδραιώσουν μια σταθερή βάση αξιών και πεποιθήσεων που συνδέονται με τα καθιερωμένα κοινωνικά θέσμια και τις επικρατούσες κοινωνικές διαδικασίες.
Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 20 ενδυναμωτικά εργαστήρια για τους κρατούμενους κάτω από τις εξής κατηγορίες :
- Κοινωνική ποικιλομορφία και πολυπολιτισμικότητα στις σύγχρονες κοινωνίες.
- Διαδικασίες ενδυνάμωσης: ψυχολογική και συναισθηματική στήριξη.
- Αναγνώριση και αντιμετώπιση των συναισθημάτων.
- Ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων.
- Ανάπτυξη προφίλ εργασίας για τη μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων απασχόλησης για αποφυγή υποτροπής.
- Ενίσχυση των αξιών ενεργούς πολιτότητας.
Οι στόχοι που τέθηκαν για το προσωπικό του Τμήματος Φυλακών ήταν:
- Να εκπαιδευτούν ώστε να αποκτήσουν δεξιότητες και ικανότητες προκειμένου να αντιμετωπίζουν τους κρατούμενους με ευαισθησία και κατανόηση, λαμβάνοντας υπόψη την πολυπολιτισμικότητα, τις διαφορές των θρησκευτικών αξίων και εκφράσεων.
- Να μπορούν να οικοδομούν καλές διαπροσωπικές σχέσεις με τους κρατουμένους.
- Να εκπαιδευτούν ώστε να εφαρμόζουν πολιτικές στο πλαίσιο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρέχοντας ασφάλεια και αξιοπρεπή μεταχείριση. Οι πολιτικές αυτές πρέπει να τηρούν τις βασικές θεμελιώδεις αρχές της δικαιοσύνης και τους κανόνες δικαίου.
- Να βελτιώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και την αποκατάσταση των ριζοσπαστικών συμπεριφορών, αφού εξοικειωθούν με τις βέλτιστες πρακτικές σύμφωνα με τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και της ΕΕ.
- Να κατανοήσουν καλύτερα τη σημασία του ρόλου τους στις διαδικασίες υλοποίησης της αποκατάστασης και των προγραμμάτων επανένταξης.
Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 9 ενδυναμωτικά εργαστήρια για το προσωπικό των φυλακών στις εξής κατηγορίες:
- Γνωριμία και εισαγωγή στις έννοιες
- Ταυτότητες, στερεότυπα και προκαταλήψεις
- Μεικτές μεταναστευτικές ροές, ξενοφοβία και ρατσισμός
- Δικαιώματα, σωφρονισμός και πλαίσιο προστασίας
- Συναισθηματική Νοημοσύνη και Διαδικασίες Ενδυνάμωσης
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και διαμεσολάβησης
- Βίαιη ριζοσπαστικοποίηση και φυλακές
- Εκτίμηση κινδύνου και αντιμετώπιση
- Επανένταξη
Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής πολιτικής μέσα από την Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Ασφάλεια και τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενίσχυση της αντιμετώπισης, από την ποινική δικαιοσύνη, της ριζοσπαστικοποίησης (2015). Παρόλο που στο παρόν στάδιο το φαινόμενο της ριζοσπαστικοποίησης είναι σπάνιο στις Κυπριακές Φυλακές, ανταποκρινόμενο στις ανάγκες των κρατουμένων, το πρόγραμμα ELMIP επιδιώκει την αναχαίτιση του ριζοσπαστισμού στην Κύπρο και την Ευρώπη.
Το ELMIP χτίζει πάνω σε προηγούμενη εμπειρία των εταίρων του προγράμματος σε θέματα ενδυνάμωσης κρατουμένων και ανάπτυξης βασικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων ζωής με σκοπό την ομαλή αποκατάσταση και επανένταξή τους στην κοινωνία, καθώς και την κατάρτιση του προσωπικού των Φυλακών ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται αποτελεσματικά και με σεβασμό τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Κατά τη διάρκεια των είκοσι τεσσάρων μηνών που ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα, πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία μια Διάσκεψη Τύπου, τρεις εκδηλώσεις ενημέρωσης για το κοινό, δύο ημερίδες ενημέρωσης για το προσωπικό των φυλακών και ένα τελικό σεμινάριο. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων γενικότερα περιλάμβανε ενημέρωση για τις δράσεις του έργου, από τους επιστημονικούς συνεργάτες του. Επίσης, εκπαιδευτές του προγράμματος έκαναν παρεμβάσεις για την εμπειρία τους κατά την υλοποίηση σεμιναρίων στις φυλακές. Στις προαναφερθέντες εκδηλώσεις παρευρέθηκαν εκπρόσωποι του Συμβουλίου των Φυλακών και άτομα που ενδιαφέρθηκαν να ενημερωθούν περισσότερο για το πρόγραμμα.
Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ELMIP δραστηριοποιείται στο χώρο των μέσων μαζικής ενημέρωσης με αναρτήσεις στην επίσημη ιστοσελίδα του προγράμματος (https://elmip.euc.ac.cy/), στο Facebook (ELMIP-Project) και στο Instagram (elmipproject).
Εύη Θεράποντος
Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης
Υποψήφια διδάκτωρ κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης
Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
