Tο 1955 η ηγεσία της δεξιάς επιδιώκει να αναλάβει τα ηνία του αντιαποικιακού αγώνα, απομονώνει την Αριστερά και στρέφεται στην λανθασμένη μορφή της ένοπλης πάλης, κάτι που οδήγησε το Κυπριακό σε επικίνδυνα αδιέξοδα. Η Αριστερά διαφωνεί από την πρώτη στιγμή με τον ένοπλο αγώνα και προτάσσει το μαζικό-πολιτικό και την ανάγκη ενότητας του λαού. Τα μέλη και στελέχη της Αριστεράς πρωτοστατούν στον αντιαποικιακό αγώνα. Η νεολαία της Αριστεράς υπό την καθοδήγηση της Ανορθωτικής Οργάνωσης Νεολαίας ΑΟΝ, που ιδρύθηκε το 1944, αφήνει τη δική της σφραγίδα στον αγώνα αυτό.
Η ΑΟΝ (πρόδρομος της ΕΔΟΝ), ως αναπόσπαστο κομμάτι του Λαϊκού Κινήματος εντείνει την αντιαποικιακή της δράση. Στο 5ο και τελευταίο Παγκύπριο Συνέδριο, οι ΑΟΝίτες επιβεβαιώνουν την ανάγκη συνέχισης του αντιαποικιακού αγώνα με την μορφή του μαζικοπολιτικού αγώνα με ειρηνικά μέσα. Η ΑΟΝ, διαδραματίζει δραστήριο ρόλο στο παλλαϊκό ξεσήκωμα, στις διαδηλώσεις, στην κινητοποίηση της νεολαίας και την οργάνωση μαζικών συλλαλητηρίων.
Η ΑΟΝ μαζί με το Λαϊκό Κίνημα αντιδρούν αποφασιστικά στα καταπιεστικά μέτρα των Άγγλων και στην τρομοκρατία με θαρραλέες πολιτικές εκδηλώσεις, απεργίες, μαζικές διαδηλώσεις. Τα μέλη της ΑΟΝ πρωτοστατούν στον αγώνα για μια λεύτερη πατρίδα ενάντια στην αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό και πληρώνουν το τίμημα με την ίδια τους τη ζωή. Στις διαδηλώσεις της 27ης του Σεπτέμβρη 1955 στη Λεμεσό, οι δυνάμεις ασφαλείας ανοίγουν πυρ και το πρώτο θύμα του αγώνα είναι ο ΑΟΝίτης Ανδρέα Γεωργίου.
Στις 14 Δεκεμβρίου του 1955 η ΑΟΝ δέχεται το κτύπημα του ανελεύθερου αποικιακού καθεστώτος και μαζί με τις άλλες οργανώσεις του λαϊκού κινήματος κηρύσσεται παράνομη. Οι ηγέτες της Οργάνωσης, είναι ανάμεσα στα 135 στελέχη των Λαϊκών Οργανώσεων που συλλαμβάνονται και ρίχνονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων.
Παρά το κτύπημα, η ΑΟΝ δεν σταματά τη δράση της. Από τον Δεκέμβρη του 1955 μέχρι τον Απρίλη του 1959 η ΑΟΝ συνεχίζει την πάλη της σε συνθήκες παρανομίας και στέκεται επικεφαλής της προοδευτικής νεολαίας. Ο σκληρός κατατρεγμός, οι διώξεις από τους αποικιστές καθώς και οι αντικομμουνιστικές επιθέσεις από τα εξτρεμιστικά στοιχεία της δεξιάς, δεν είναι ικανά για να φιμώσουν την ΑΟΝ.
Οι ΑΟΝίτες φέρουν σε πέρας πολλές παράνομες αποστολές, ρίχνουν φυλλάδια, γράφουν συνθήματα, κινητοποιούν τη νεολαία στις παναπεργίες και τις άλλες μαζικές μαχητικές εκδηλώσεις του λαού. Το 1956 οργανώνονται δεκάδες μαζικές εκδηλώσεις και παναπεργίες. Η ΑΟΝ συμμετέχει ενεργά στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τη σύλληψη και εξορία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, στις εκδηλώσεις του Ιουλίου και του Νιόβρη ενάντια στους νόμους προσωποκράτησης και έκτακτης ανάγκης. Δίνει μαζικό παρών στις μαζικές διαμαρτυρίες κατά την επίσκεψη του λόρδου Ράντκλιφ και αργότερα του Υπουργού Αποικιών Χέαρ. Συμμετέχει μαζικά στις παλλαϊκές εκδηλώσεις για ενίσχυση της προσφυγής στον ΟΗΕ τον Δεκέμβρη του 1957 και στις ιστορικές διαδηλώσεις του Βαρωσιού όταν αποικιακά στρατεύματα πυροβολούν και ρίχνουν νεκρό το λαϊκό αγωνιστή Αργυρό Νικόλα από την Αφάνεια.
Η Αριστερά και η ΑΟΝ, δεν πτοούνται ούτε και από τις δολοφονίες αριστερών που διεπράχθησαν από την ΕΟΚΑ και τους μασκοφόρους του Γρίβα. Το Λαϊκό Κίνημα, δεν απαντά με το ίδιο νόμισμα και συνεχίζει να κινητοποιεί το λαό και τη νεολαία καταδικάζοντας τις εγκληματικές δολοφονίες.
Σε συνθήκες στυγνής παρανομίας, η ΑΟΝ παραμένει στην πρωτοπορία του αγώνα, πιστή στην εθνικό-απελευθερωτική, αντιιμπεριαλιστική πολιτική του λαϊκού κινήματος ακολουθώντας θαρραλέα την αγωνιστική πολιτική των μαζικών πολιτικών αγώνων. Εμψυχώνει και κινητοποιεί τη νεολαία ενάντια στην αποικιοκρατία τόσο στα χρόνια πριν την παρανομία όσο και στα δίσεκτα χρόνια της παρανομίας, γράφοντας σελίδες ηρωισμού και αυτοθυσίας στην ιστορία του προοδευτικού νεολαιίστικου κινήματος της Κύπρου.
Οι νέες συνθήκες που δημιουργούνται με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, φέρνουν στην επιφάνεια την αναγκαιότητα για μια νόμιμη, μαζική, προοδευτική οργάνωση νεολαίας. Η νεολαία συνεχίζει τον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό και την κατάργηση των νατοϊκών βάσεων, παλεύει για την ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας, προτάσσει αιτήματα για επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων, για την ειρήνη και το σοσιαλισμό. Το αγώνα αυτό καθοδηγεί από τον Απρίλη του 1959, η Ενιαία Δημοκρατική Οργάνωση Νεολαίας, η ΕΔΟΝ, η οποία στέκεται μέχρι σήμερα άξιος συνεχιστής και κληρονόμος των αγωνιστικών παραδόσεων της ΑΟΝ.
Χρυσόστομος Πασιαρδής
Μέλος Κ.Σ. ΕΔΟΝ
Υπεύθυνος Μορφωτικού Γραφείου ΕΔΟΝ Λευκωσίας Κερύνειας
*Δημοσιεύτηκε στη "Νεολαία", στο τεύχος Δεκεμβρίου 2013