Την πρώτη του Απρίλη 1955 ξέσπασε ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ. Με τη στροφή στην ένοπλη μορφή αγώνα η ηγεσία της δεξιάς θέλησε, μεταξύ άλλων, να πάρει την πρωτοβουλία στα χέρια της και να εκτοπίσει την Αριστερά από τον αντιαποικιακό αγώνα. Το ΑΚΕΛ διαφώνησε με την ένοπλη μορφή αγώνα κρίνοντας ότι για τις συνθήκες της Κύπρου δεν ήταν η ενδεδειγμένη. Το ΑΚΕΛ προειδοποίησε ότι ο ένοπλος αγώνας θα οδηγούσε σε περιπέτειες και αδιέξοδα την πάλη για την αποτίναξη του αποικιακού ζυγού.
Ο Στρατιωτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν ο Γεώργιος Γρίβας, ένας φανατικός εθνικιστής και αντικομμουνιστής με φασιστικές καταβολές. Ο Γρίβας στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα ίδρυσε την οργάνωση «Χ», που παρόλο ότι εμφανιζόταν ως δήθεν αντιστασιακή στην πραγματικότητα συνεργάστηκε με τους χιτλερικούς. Ο Γρίβας προσέδωσε στον αγώνα της ΕΟΚΑ όχι μόνο αντιαγγλικό αλλά και αντικομμουνιστικό και αντιτουρκικό χαρακτήρα. Ο Γρίβας επεδίωξε να εξουθενώσει το ΑΚΕΛ για να μην μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις και πολύ περισσότερο μετά την φυγή των Άγγλων η Δεξιά να καταστεί ο μόνος κυρίαρχος στην Κύπρο
Οι Άγγλοι από χρόνια αναζητούσαν αφορμή για να θέσουν εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και να κτυπήσουν έτσι την πιο συνεπή αντιαποικιακή και αντιιμπεριαλιστική δύναμη. Η κατάσταση που δημιουργήθηκε με την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ, τους έδωσε αυτή την αφορμή. Στις 15 του Δεκέμβρη 1955 ο βρετανός κυβερνήτης με διάταγμα του έθεσε εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και σειρά Οργανώσεων του Λαϊκού Κινήματος, απαγόρευσε την κυκλοφορία των εφημερίδων της Αριστεράς, συνέλαβε και έκλεισε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης 135 περίπου στελέχη του Κόμματος και του Λ. Κινήματος. Το κτύπημα ήταν βαρύ, αλλά δεν κατόρθωσε να εξουθενώσει το Κόμμα μας. Το ΑΚΕΛ αναδιοργανώθηκε και συνέχισε να παλεύει σε συνθήκες παρανομίας κινητοποιώντας το λαό σε μαζικές διαδηλώσεις, απεργίες και παναπεργίες και άλλες μορφές μαζικοπολιτικής πάλης.
«Οι κομμουνισταί είναι αντίπαλοι μας είτε το θέλουμε είτε όχι. Ενδείκνυται να τους εξοντώσωμεν ως πολιτική οντότητα, ώστε να μη είναι πλέον υπολογίσιμος και δυναμένη δια των αποφάσεων της να επηρεάζει το εθνικόν ζήτημα, όπως δηλ. συνέβαινε μέχρι τούδε». Με αυτά τα λόγια, ο Γρίβας άρχισε να εξοντώνει κομμουνιστές προσχεδιασμένα, αποκαλώντας τους προδότες και συνεργάτες των Άγγλων αποικιοκρατών. Στις επιθέσει και τις δολοφονίες που οργάνωνε ο Γρίβας αντέδρασε τόσο ο Μακάριος όσο και άλλοι παράγοντες στην Κύπρο αλλά και την Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Αλλά παρά τις αντιδράσεις ο Γρίβας εξακολουθούσε να εξοντώνει κομμουνιστές χωρίς κανένα ενδοιασμό.
Η Αριστερά από την άλλη, με επικεφαλής το ΑΚΕΛ, έβλεπε την απελευθερωτική πάλη του κυπριακού λαού ως μέρος γενικά του αντιιμπεριαλιστικού και αντιαποικιακού αγώνα των λαών. Δεν επιζητούσε να μονοπωλήσει τον αντιαποικιακό αγώνα. Απαιτούσε όμως να έχει λόγο και ρόλο σ’ αυτό τον αγώνα μέσα από ένα ενιαίο μέτωπο πάλης όλων των αντιαποικιακών δυνάμεων του λαού μας. Το ΑΚΕΛ πάλευε για ενιαίο αντιαποικιακό, αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο, πάλευε συνέχεια για την ενότητα όλων αντιαποικιακών δυνάμεων του λαού μας, περιλαμβανομένων και των τ/κυπρίων. Το ΑΚΕΛ αγκάλιασε τους Τ/κύπριους, οργάνωσε πολλούς στις γραμμές του, εργαζόταν για τη συμμετοχή τους στην πάλη κατά της αποικιοκρατίας και για τη διασφάλιση του μέλλοντος τους.
Μέσα σε συνθήκες έξαλλου αντικομμουνισμού οι εκκλήσεις του ΑΚΕΛ για ενιαίο μέτωπο πάλης δεν βρήκαν ανταπόκριση. Με την όλη στάση του το ΑΚΕΛ ενόχλησε την ακροδεξιά για αυτό προχωρούσε σε μεγαλύτερα κτυπήματα εναντίων της αριστεράς και του λαϊκού κινήματος. Γραφεία του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ, οικήματα του λαϊκού κινήματος δέχονταν καθημερινά εμπρησμούς και λεηλασίες από τους κουκουλοφόρους του Γρίβα.
Για να σβήσει από τη συνείδηση του λαού το ΑΚΕΛ ο Γρίβας θέλησε να ανάψει στην Κύπρο τη φωτιά του εμφυλίου πολέμου μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Αυτό το επεχείρησε χρησιμοποιώντας κατά κόρον την συκοφαντία κατά του ΑΚΕΛ και των στελεχών του, αλλά και την τρομοκρατία. Με αποκορύφωμα την δολοφονία 18 στελεχών της Αριστεράς με οδηγίες του ιδίου του Γρίβα. Οι σύντροφοι μας που δολοφονήθηκαν τότε από μασκοφόρους του Γρίβα υπήρξαν ηρωομάρτυρες της κυπριακής ελευθερίας και όχι προδότες όπως τους κατηγόρησαν. Ο εμφύλιος πόλεμος αποφεύχθηκε χάρις στην πατριωτική στάση του ΑΚΕΛ που στις δολοφονίες απάντησε όχι με το ίδιο νόμισμα αλλά με μαζικές κινητοποιήσεις καταδίκης των εγκλημάτων. Το 1958 ιδρύθηκε η φασιστική τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ με επικεφαλής τον Ντενκτάς, που έθεσε στο στόχαστρο της κάθε προοδευτικό Τ/κύπριο. Η ΤΜΤ με τρομοκρατία και δολοφονίες δούλεψε για το διαχωρισμό των δυο κοινοτήτων προβάλλοντας το σύνθημα της διχοτόμησης.
Τα χρόνια αυτά ήταν χρόνια δοκιμασίας για το Κόμμα μας και την Αριστερά ευρύτερα. Το Κόμμα, τα στελέχη και τα μέλη του παρά τα κτυπήματα που δέχτηκαν από τους αποικιοκράτες και την ακροδεξιά πάλεψαν ηρωικά, υπερασπίστηκαν το Κόμμα και την ορθότητα της πολιτικής του, πάλεψαν για πραγματική ελευθερία, για συνεννόηση Ε/κυπρίων και Τ/κυπρίων, για σταμάτημα των διακοινοτικών ταραχών. Ούτε οι αποικιοκράτες, ούτε ο Γρίβας και οι άνθρωποι του κατόρθωσαν να εξουθενώσουν του ΑΚΕΛ. Το ΑΚΕΛ βγήκε από τη δοκιμασία ακόμα πιο ισχυρό με ενισχυμένους τους δεσμούς του με τον λαό.
Το ΑΚΕΛ και ολόκληρο το Λαϊκό κίνημα βρέθηκε στο στόχαστρο όχι μόνο των αποικιοκρατών αλλά και της ακροδεξιάς. Η μαύρη εκείνη περίοδος ήταν η απαρχή για να σημειωθεί λουτρό αίματος με μαζικές δολοφονίες σε βάρος ακριβών μας συντρόφων. Οι ΕΔΟΝίτες δολοφονηθέντες, κατέχουν το δικό τους κομμάτι στο πάνθεο των ηρώων του Λαϊκού Κινήματος και της Κύπρου.
Εύρος Κνέκνας
Μέλος Μορφωτικού Γραφείου Φοιτητικού Τμήματος ΕΔΟΝ
*Δημοσιεύτηκε στη "Νεολαία", στο τεύχος Ιουλίου 2012