fShare

Tweet

Εάν έχετε πάει σε παραστάσεις χορού, μουσικής κ.ο.κ, μπορεί να πιάσατε τον εαυτό σας να βιώνει συναισθήματα ή να ακολουθεί μια πορεία συνειρμών και συλλογισμών κατά τη διάρκεια της παράστασης, χωρίς απαραίτητα οι καλλιτέχνες επί σκηνής να έχουν πει λέξη. Κάποτε, μια παράσταση μπορεί να σας προκαλέσει τόσο έντονες συναισθηματικές και γνωστικές αποκρίσεις που να την σκέφτεστε για μέρες ή... χρόνια. Έρευνες από το πεδίο της πολιτισμικής ψυχολογίας συζητούν, για παράδειγμα, πώς σκηνές από ταινίες μπορούν να γίνουν πηγές νοηματοδότησης για ένα άτομο το οποίο μπορεί να τις χρησιμοποιεί για να περιγράψει, να εμπλουτίσει και να κατανοήσει μια δική του προσωπική εμπειρία ή μια αλλαγή στη ζωή του (Zittoun et al., 2003). Ένα λογοτεχνικό βιβλίο ή μια παράσταση έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε πηγή συμβολισμών και νοημάτων για την προσωπική ζωή της αναγνώστριας ή του θεατή.

Οι καλλιτεχνικές πρακτικές γίνονται πηγές άντλησης νοήματος για τη ζωή μας, όχι μόνο όταν τις παρακολουθούμε, αλλά και όταν τις εξασκούμε. Μέσα από την πρακτική του χορού, της μουσικής κτλ., τα άτομα αναπτύσσουν μοναδικές σχέσεις με αυτή την τέχνη η οποία καταλήγει να κουβαλά για αυτούς/αυτές σημαντικά νοήματα. Το άτομο δύναται να αντλήσει και να εσωτερικεύσει σημαντικά νοήματα και συναισθήματα για τον Εαυτό του τα οποία μπορεί να χρησιμοποιεί, συνειδητά ή ασυνείδητα, σε άλλες καταστάσεις της καθημερινής του ζωής (Zittoun et al., 2003).

Σε μία μελέτη περίπτωσης, η Καδιανάκη (2014) αναλύει τις εμπειρίες μίας μετανάστριας από την Κολομβία στην Ελλάδα, η οποία μέσα από την ποίηση και τον χορό καλλιέργησε νέες ταυτότητες για την Εαυτή της, αυτές της ποιήτριας και της χορεύτριας. Αυτές οι ταυτότητες δρούσαν ως ενδυναμωτικές ταυτότητες που τη βοηθούσαν να αντιμετωπίσει τις πιέσεις που βίωνε από την οικογένεια της στην Κολομβία, να επιδείξει «επιτυχία» και «πρόοδο» μέσα από το μεταναστευτικό της ταξίδι. Μέσα από την ενεργή εμπλοκή της σε ένα πολιτισμικό σύλλογο Λατινικών κοινοτήτων στην Ελλάδα και χορεύοντας παραδοσιακούς λατινικούς χορούς, η μετανάστρια έβρισκε καινούργιους τρόπους να συνδεθεί με την Κολομβιανή της ταυτότητα και ανέπτυσσε καινούργιες κοινωνικές ταυτότητες που δεν είχε προηγουμένως, όπως αυτή της Λατίνας.

Αυτή η μελέτη-περίπτωσης είναι ένα παράδειγμα του πώς ενσώματες και δημιουργικές πρακτικές δύναται να γίνουν συμβολικές πηγές μέσα από τις οποίες τα άτομα να αναπτύξουν καινούργιες κατανοήσεις του εαυτού τους. Ειδικότερα, όταν το άτομο βρίσκεται σε μια διαδικασία μεταμόρφωσης του Εαυτού, όταν περνά δηλαδή μια περίοδο σημαντικών αλλαγών, όπως αυτή της μετανάστευσης.

Οι ενσώματες και δημιουργικές πρακτικές, μπορούν να λειτουργήσουν ως σημειωτικά αντικείμενα και πηγές νοηματοδότησης όχι μόνο στο προσωπικό, αλλά και στο συλλογικό επίπεδο. Καλλιτεχνικά προϊόντα και παραστάσεις βρίσκονται σε άμεσο διάλογο με τα κοινωνικοπολιτισμικά πλαίσια στα οποία παράγονται.

Σε μια πρόσφατη έρευνα, οι Χριστοφίδου και Μιλιώνη (2022) μελέτησαν τρεις χορογραφίες σύγχρονου χορού που παρήχθησαν στο κυπριακό πλαίσιο και αφορούσαν ζητήματα διομαδικής σύγκρουσης στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, ασχολήθηκαν με χορογραφίες των Αριάννα Οικονόμου, Μάχη Δημητριάδου-Lindahl και Λία Χαράκη, οι οποίες στο παρελθόν μέσα από το καλλιτεχνικό τους έργο έχουν αγγίξει θέματα σχετικά με την κυπριακή ιστορία, τις συναισθηματικές πτυχές της σύγκρουσης και της κοινής απώλειας και την έννοια της διαχωριστικής γραμμής. Μέσα από την ανάλυσή τους, αναδεικνύουν πώς το σώμα και η κίνηση στο πλαίσιο της δημιουργίας και της επιτέλεσης, χρησιμοποιήθηκαν σε αυτές τις τρεις περιπτώσεις ως μέσα αμφισβήτησης των διαχυμένων ηγεμονικών αφηγημάτων για τη διομαδική σύγκρουση στο κυπριακό πλαίσιο.

Μέρος της έρευνας στην κοινωνική ψυχολογία, το επιστημονικό πεδίο με το οποίο έχω περισσότερη τριβή, έχει ως βασικό ενδιαφέρον τη μελέτη των διαδικασιών νοηματοδότησης, του πώς δηλαδή οι άνθρωποι κατανοούν τον κόσμο γύρω τους και τις εμπειρίες τους (Willig, 2022).

Η γλώσσα, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο με το οποίο δημιουργούμε και επικοινωνούμε νόημα, ωστόσο δεν είναι το μόνο. Η ανθρώπινη εμπειρία είναι μια ενσώματη εμπειρία η οποία δεν περιορίζεται στην αναπαραστατικότητα της γλώσσας, ενώ το σωματικό βρίσκεται σε άρρηκτη σύνδεση με το λεκτικό. Σημαντικές προκλήσεις στις ζωές μας ή προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια κοινωνία, νοηματοδoτούνται μέσα από τη φυσική μας υπόσταση ως ενσώματα όντα, μέσα από την εμπλοκή μας με σωματικές πρακτικές και δημιουργικές διαδικασίες και μέσα από αισθητηριακές και συναισθηματικές ενδοσκοπήσεις και αλληλεπιδράσεις μας.