Αν και η μετανάστευση δεν αποτελεί καινούριο φαινόμενο, στις μέρες μας κατατάσσεται από τους ειδικούς ως μείζονος σημασίας.
Από την μια, χιλιάδες μετανάστες από τρίτες χώρες αποφασίζουν να κάνουν το μεγάλο και δύσκολο ταξίδι στη Δύση με σκοπό την εργασία και την εκπαίδευση, ενώ την ίδια ώρα, η ιμπεριαλιστική μανία των μεγάλων δυνάμεων και η περιβαλλοντική καταστροφή που απορρέει από την αλόγιστη καπιταλιστική παραγωγή, έχουν πλημμυρίσει τη Μεσόγειο με χιλιάδες πρόσφυγες που αναζητούν την ασφάλεια τους στην Ευρώπη.
Για τους πλείστους μετανάστες, η φυγή από τον τόπο τους δεν αποτελεί επιλογή, αλλά επιτακτική ανάγκη για επιβίωση. Κανείς, άλλωστε, δεν θα έμπαινε ποτέ στη διαδικασία να ρισκάρει τη ζωή του, διασταυρώνοντας τη Μεσόγειο, με σκοπό να φτάσει στο άγνωστο. Παρόλα αυτά, η Ευρώπη και γενικότερα ο δυτικός κόσμος, συχνά επιλέγουν να κουνούν επικριτικά το δάχτυλο, αναφερόμενοι στη μεταναστευτική «κρίση» και πώς αυτή, παρουσιάζεται ως «απειλή» για την ακεραιότητα και τον πολιτισμό τους.
Σε πολλές περιπτώσεις αφήνονται άνθρωποι να περιπλανιούνται στη Μεσόγειο, ανήμποροι να μπαρκάρουν στη στεριά, θέτοντας τις ζωές τους και αυτές των οικογενειών τους σε μεγάλο κίνδυνο. Είναι πολλοί οι λόγοι που οδηγούν τους ανθρώπους αυτούς στο δύσκολο αυτό ταξίδι.
Ο ZiZek (2016, σελ. 72) για να εξηγήσει τις αιτίες της μετανάστευσης ανά το παγκόσμιο, εγκαινιάζει τον όρο «πολιτική οικονομία της μετανάστευσης». Με τον όρο αυτό, εξηγείται το πρόβλημα της μετανάστευσης ως ένα ζήτημα οικονομικής υπεροχής και συμφερόντων, κυρίως από χώρες της Δύσης (ZiZek, 2016, σελ. 73-74). Χαρακτηριστικά, ξεχωρίζουν τα παραδείγματα όπως η κρίση στο Ιράκ και στη Συρία με τον ISIS, ο Κεντροαφρικανικός εμφύλιος αλλά και η έλλειψη των απαραίτητων πρώτων υλών σε χώρες του τρίτου κόσμου (ZiZek, ό.π.).
Δείχνοντας το δάχτυλο προς τη μεριά της Δύσης -και κυρίως των ΗΠΑ- ο ZiZek επισημαίνει ότι οι εμφύλιοι πόλεμοι, ο υποσιτισμός, ο παρεμβατισμός της Δύσης και η παγκοσμιοποίηση των αγορών -κυρίως της γεωργίας-, είχαν ως αποτέλεσμα τη μετανάστευση των ανθρώπων των τρίτων χωρών σε χώρες της Δύσης, με σκοπό να γίνουν φθηνό εργατικό δυναμικό (ZiZek, 2016, σελ. 75-87). Άλλωστε, όσον αφορά πολλές χώρες της Ευρώπης, εμφανίζεται σε έρευνες πως οι μετανάστες καλύπτουν πολλά κενά στην αγορά εργασίας, όπου δύσκολα μπορούν να καλυφθούν από τον εγχώριο πληθυσμό.
Επομένως, είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι ο όρος «μετανάστης», είναι πολυσύνθετος και συμπεριλαμβάνει διαφορετικά καθεστώτα τα οποία εξασφαλίζουν στους μετανάστες συγκεκριμένα δικαιώματα και συνθήκες διαβίωσης.
Στη σύγχρονη βιβλιογραφία τονίζεται πως οι μετανάστες στην Ευρώπη μπορούν να χωριστούν σε διάφορες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των εξης:
- Αιτητές Ασύλου,
- Αναγνωρισμένοι πρόσφυγες,
- Με συμπληρωματική προστασία,
- Ειδικευμένοι ή ανειδίκευτοι εργάτες,
- Φοιτητές κ.ά.
Η αναφορά στα διαφορετικά καθεστώτα δεν είναι τυχαία, μιας και πολλές φορές οι μετανάστες γίνονται θύματα ενός τσουβαλιάσματος το οποίο ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα και τις συνθήκες με τις οποίες ζουν στην Ευρώπη. Μεγάλη ευθύνη για την παρανόηση αυτή φέρουν σε μεγάλο βαθμό οι -ανά την Ευρώπη- κυβερνήσεις, οι οποίες δεν έχουν καταφέρει -και από ότι δείχνουν τα πράγματα δεν θέλουν- να θεσμοθετήσουν μια αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική, η οποία να μπορεί να διαχειρίζεται αποτελεσματικά θέματα που άπτονται της μετανάστευσης.
Σε επίπεδο διεθνούς προστασίας, το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασυλίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης , το οποίο λειτουργεί από το 1999, δεν μπορεί πλέον να ελέγξει αποτελεσματικά την κατάσταση με αποτέλεσμα πολλοί αιτητές ασύλου να βρίσκονται στο περίμενε για να μάθουν το μέλλον τους. Σε επίπεδο ΕΕ οι ευθύνες είναι τεράστιες. Οι κανονισμοί του Δουβλίνου Ι και Δουβλίνου ΙΙ συντηρούσαν και αναπαρήγαγαν τα προβλήματα πάρα να τα επιλύουν. Στο ίδιο μήκος κύματος και το Νέο Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η λανθασμένη χρήση του συστήματος από τα κράτη μέλη και η προβληματική διαδικασία του Δουβλίνου έχουν μετατρέψει το ΚΕΣΑ, ως μια χρονοβόρα διαδικασία χωρίς τα απαιτούμενα αποτελέσματα.
Υπότιτλος (bold): Κατώτερες των περιστάσεων και οι κυβερνήσεις στην Κύπρο
Μέσα σε όλη αυτή την έκρυθμη κατάσταση, θα περίμενε κανείς πως η Κύπρος θα γινόταν πρεσβευτής κατανόησης και ενσυναίσθησης. Ως νησί που έζησε στο πετσί του τα αποτελέσματα του πολέμου και την προσφυγιά, θα έπρεπε πρώτο να κάνει αποτελεσματικά βήματα για την ενδυνάμωση των υπάρχοντων μεταναστευτικών πολιτικών και την ενίσχυση της παιδείας στο επίπεδο της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης. Αντ’ αυτού, για τρίτη συνεχόμενη προεδρική θητεία βλέπουμε τους κυβερνώντες ανήμπορους να διαχειριστούν την κατάσταση και να δώσουν λύσεις στο σημαντικό αυτό θέμα. Πρώτα η Κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη και τώρα αυτή του Νίκου Χριστοδουλίδη, σφυρίζουν αδιάφορα για τις διεθνείς εξελίξεις στο μεταναστευτικό.
Το αποτέλεσμα αυτή της αδιαφορίας είναι διάφορα εθνικιστικά και ρατσιστικά σύνολα να βρίσκουν τρόπο να χτίσουν τη δική τους ρητορική μίσους ενάντια στους μετανάστες. Οι οικονομικές κρίσεις και η αδυναμία των κυβερνήσεων Αναστασιάδη - Χριστοδουλίδη να δημιουργήσουν συναισθήματα ασφάλειας και εμπιστοσύνης, έδωσαν το δικαίωμα σε αυτές τις φωνές να δημιουργήσουν ένα ρεύμα απέχθειας απέναντι στους μετανάστες, το οποίο κορυφώθηκε με τις σκηνές ντροπής που ζήσαμε τους τελευταίους μήνες σε διάφορες περιοχές του νησιού, οι οποίες θυμίζουν πογκρόμ μιας άλλης εποχής.
Αυτές οι δυνάμεις, με ακραία ρητορική μίσους, μισαλλοδοξία και φθηνά επιχειρήματα αντί να βρίσκουν μπροστά τους μια «εξαιρετική μεταναστευτική πολιτική», πατούν πάνω στην αδυναμία της υφιστάμενης κυβέρνησης, ενισχύοντας με αυτό το τρόπο την επιρροή τους ανάμεσα στην κοινή γνώμη. Αυτό από μόνο του θα πρέπει να μας προβληματίσει, μιας και ανάλογες συμπεριφορές και διακρίσεις έδωσαν την ευκαιρία στο τουρκικό στρατό να εισβάλει στο νησί μας πριν από 49 ολόκληρα χρόνια.
Υπότιτλος (bold): Η δική μας στάση
Ως ΕΔΟΝ, πιστεύουμε ότι το ζήτημα του μεταναστευτικού δεν μπορεί να μείνει στην τύχη του. Χρειάζεται να γίνουν πολυεπίπεδες δράσεις, με τη συμμετοχή των Αρχών και της πολιτικής ζωής, με πρώτους αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις στα ζητήματα της μετανάστευσης. Για να γίνει όμως το βήμα αυτό, θα πρέπει όλοι να κατανοήσουν και να παραδεχτούν ότι η παρούσα αλλά και η προηγούμενη κυβέρνηση έχουν αποτύχει παταγωδώς να βελτιώσουν τις δομές και τις διαδικασίες που διέπουν τη μετανάστευση.
Είναι σημαντικό να κατανοηθεί από όλους ότι, ως ευνομούμενο κράτος, οφείλει η Κυπριακή Δημοκρατία να σέβεται το διεθνές δίκαιο και να πρεσβεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Γι’ αυτό, για εμάς το μεταναστευτικό ζήτημα θα πρέπει να προσεγγιστεί σε τέσσερα επίπεδα:
Πρώτο, επαναξιολόγηση των διαδικασιών που αφορούν τις υποχρεώσεις μας ως κράτος υποδοχής, όπου εσφαλμένα αποδεχτήκαμε τη διαδικασία του Δουβλίνου και το Νέο Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, αποτρέποντας τη διάχυση αιτητών ασύλου στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη.
Δεύτερο, είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει ταχεία διαδικασία εξέτασης και ελέγχου αιτήσεων διεθνούς προστασίας, όπου αυτό μας οδηγεί αναπόφευκτα στα επόμενα δύο σημεία.
Τρίτο, είναι η θεσμοθέτηση συμπεριληπτικών πολιτικών για όλους τους αιτητές ασύλου που κατέληξαν στην Κύπρο.
Τέλος, είναι η ανάγκη να εγκαινιαστούν οριζόντιες πολιτικές κοινωνικής ένταξης και συμπερίληψης, για όσους νόμιμα έχουν εξασφαλίσει την άδεια παραμονής τους στο νησί. Βεβαίως για όσους η άδεια παραμονής δεν επιτρέπεται, θα πρέπει να υπάρξουν αποτελεσματικές διαδικασία εθελούσιων επιστροφών.
Η ΕΔΟΝ, ως η περήφανη προοδευτική νεολαία του τόπου, πιστεύουμε ακράδαντα ότι η εφαρμογή αυτών των διαδικασιών, μπορεί να γίνει η βάση για να θεσπιστεί επιτέλους μια πιο οργανωμένη και αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική.
Βεβαίως για να έχουν νόημα όλες αυτές οι διαδικασίες, θα πρέπει να μην παραμερίζουμε την επίδραση αυτών των φωνών που με τη ρατσιστική τους ρητορική, τη μισαλλοδοξία και τη ξενοφοβία, κρατούν ακόμα ζωντανό το τέρας του φασισμού. Οι νέες και νέοι του τόπου έχουμε την υποχρέωση να δείξουμε το δρόμο και να γίνουμε πρωτεργάτες της αλλαγής.
Ναι στις αποτελεσματικές μεταναστευτικές πολιτικές, όχι στον φασισμό και τα ρατσιστικά πογκρόμ.
Θράσος Τηλεμάχου
Μέλος Γραφείου Προσφυγικού και Μετανάστευσης Κ.Σ. ΕΔΟΝ