«Αυτή την καθοριστική στιγμή, με αυτά τα τελευταία μου λόγια, σας καλώ να διδαχθείτε από αυτό το μάθημα: Το ξένο κεφάλαιο, η ιμπεριαλιστική εξουσία, μαζί με τη ντόπια αντίδραση, καλλιέργησαν το κατάλληλο κλίμα που επέτρεψε στις Ένοπλες Δυνάμεις να διαρρήξουν την παράδοση που δίδαξε ο Στρατηγός Σνάιντερ και συνέχισε ο Διοικητής Αράγια, θύματα κι οι δυο του ίδιου τμήματος της κοινωνίας που σήμερα περιμένει τη ξένη χείρα βοηθείας να το οδηγήσει στην εξουσία και στην υπεράσπιση του πλούτου και των προνομίων του.»
Αυτά ήταν τα λόγια του Σαλβαδόρ Αλιέντε, από την τελευταία ομιλία του που μεταδόθηκε ραδιοφωνικά ενώ βομβαρδιζόταν η Μονέντα (Προεδρικό Μέγαρο). Η τελευταία φωτογραφία του τον απεικονίζει να εξέρχεται του Προεδρικού με το αυτόματο όπλο που το δώρισε με αφιέρωση ο Φιντέλ Κάστρο και με το κράνος που του έδωσε ο στρατηγός Αράγια στην «πρόβα» του πραξικοπήματος στις 29 Ιουνίου.
Στις 11 Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια από το προδοτικό πραξικόπημα στη Χιλή που ανάτρεψε τη συνταγματικά εκλεγμένη κυβέρνηση Λαϊκής Ενότητας, με ηγέτη τον Σαλβαδόρ Αλιέντε και εγκατάστησε την αιμοσταγή δικτατορία του στρατηγού Πινοσέτ. Μιας δικτατορίας της οποίας οι τακτικές που εφάρμοσε θα ταυτιστούν στη συνέχεια με εκείνες των Ναζί. Τον έλεγχο και την εκτέλεση και αυτού του πραξικοπήματος, ανέλαβαν οι σύνηθες ύποπτοι – οι επίλεκτοι της Ουάσιγκτον.
Στο στόχαστρο των ΗΠΑ
Το πραξικόπημα στη Χιλή σχεδιαζόταν περισσότερο από μια δεκαετία στους κλειστούς θαλάμους της Ουάσιγκτον. Το κώδωνα του κινδύνου έκρουσε στις ΗΠΑ η εκλογική αναμέτρηση του 1958, στην οποία ο Αλιέντε ηττήθηκε με διαφορά τριών ποσοστιαίων μονάδων. Οι ΗΠΑ αποφάσισαν πως ήρθε η ώρα να λάβουν δράση πριν να είναι αργά. Έτσι, επί προεδρίας Τζον Φ. Κένεντι, συστάθηκε εκλογική επιτροπή με ανώτερους αξιωματούχους από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τη CIA και το Λευκό Οίκο, ενώ εγκαταστάθηκε παράλληλα και μια παρόμοια επιτροπή εντός της Αμερικανικής Πρεσβείας στο Σαντιάγο. Στο όνομα της «δημοκρατίας», η CIA ξόδεψε περίπου 20εκ. δολάρια προκειμένου να αποτρέψει την εκλογή του Αλιέντε στις προεδρικές εκλογές του 1964.
Παρόλη την επιτυχία του σαμποτάζ το 1964, οι εκλογές της 4ης Σεπτεμβρίου του 1970 επεφύλαξαν εκπλήξεις σε CIA και Λευκό Οίκο. Παρά τα εκατομμύρια δολάρια που ξόδεψαν για να αποτρέψουν ακόμη μια φορά την εκλογή του Αλιέντε, ο λαός εξέλεξε την κυβέρνηση Λαϊκής Ενότητας και οι προσπάθειες της «πολύ δυνατής ομάδας της μαύρης προπαγάνδας» κατέληξαν σε πάταγο. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής, οι Αμερικάνοι υιοθέτησαν ως τακτικές τη σπορά ψευδών ειδήσεων μέσω των Μ.Μ.Ε. και προσπάθησαν να προκαλέσουν αντιπαλότητες μεταξύ των κομμάτων που συνιστούσαν τη Λαϊκή Ενότητα. Χαρακτηριστικές παραμένουν μέχρι σήμερα και οι δηλώσεις του Χένρι Κίσινγκερ, οι οποίες συνοψίζουν γλαφυρά την άποψη και τη στάση των ΗΠΑ για τη νίκη του Αλιέντε, αφού ο ίδιος σε σύσκεψη στο Λευκό Οίκο ανέφερε: «Δε βλέπω γιατί πρέπει να επιτρέψουμε να γίνει μια χώρα κομμουνιστική εξαιτίας της ανευθυνότητας του λαού της».
Την απαρχή των νέων προσπαθειών για την ανατροπή της συνταγματικής κυβέρνησης, σηματοδότησε η δολοφονία του επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγού Ρενέ Σνάιντερ, τέσσερις ημέρες πριν τη συνεδρίαση του Χιλιανού Κογκρέσου, όπου τελικά ο Αλιέντε έλαβε τη ψήφο εμπιστοσύνης.
Το πρόγραμμα της Λαϊκής Ενότητας
Δεκαετίες πριν, δεν σχεδιαζόταν μόνο το προδοτικό πραξικόπημα αλλά και το λαϊκό πρόγραμμα της Χιλής. Ένα πρόγραμμα που οι εθνικές δυνάμεις της αριστεράς ονόμασαν «ο Χιλιανός δρόμος προς τον Σοσιαλισμό, με empanadas και κόκκινο κρασί». Αυτό το λαϊκό πρόγραμμα δεν αποτελεί ένα απλό, τυχαίο συνονθύλευμα απόψεων και θέσεων της αριστεράς. Αντίθετα, αποτελεί ένα κράμα κοινωνικών, πολιτικών, ηθικών, καλλιτεχνικών και πολιτιστικών εκφράσεων που πήραν με το πέρασμα των χρόνων τη μορφή της εθνικής ταυτότητας. Σάρκα και οστά πήρε για πρώτη φορά μέσα από τους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες του 1925 που οδήγησαν στην εκλογή της κυβέρνησης του Pedro Aguirre Cerda, της οποίας ο γιατρός Σαλβαδόρ Αλιέντε υπήρξε Υπουργός Δημόσιας Υγείας.
Μέσα λοιπόν από τη ζύμωση του λαϊκού προγράμματος, τον πρωταγωνιστικό ρόλο του λαού και της εργατικής τάξης, μέσα από τις μαζικές μάχες, τον αγώνα για εθνική κυριαρχία, αλλά και τη νομιμοποίηση της Χιλιανής αριστεράς, γεννήθηκε το πρόγραμμα της Λαϊκής Ενότητας.
Ο Αλιέντε λοιπόν, πρωτοστάτησε στην ίδρυση της «Λαϊκής Ενότητας» και πριν την εκλογή του υποσχέθηκε μια «αντιιμπεριαλιστική, αντιολιγαρχική κυβέρνηση», η οποία θα αντικαθιστούσε τη Βουλή και τη Γερουσία με μια «Λαϊκή Εθνοσυνέλευση». Με την εκλογή του θέσπισε τον θεσμό της ανακλητικότητας των βουλευτών (το δικαίωμα ο λαός να εκλέγει και να παύει, αν το επιλέξει, τους αντιπροσώπους του). Οι μεταρρύθμισες στις οποίες προχώρησε ο Αλιέντε δεν ήταν μόνο πολιτικές.
Η Κυβέρνηση «Λαϊκής Ενότητας» δεσμεύτηκε και προχώρησε σε μεγάλης κλίμακας αγροτικές μεταρρυθμίσεις, όπως το πέρασμα της γης στα χέρα των φτωχών ακτήμονων αγροτών. Εφάρμοσε μεταξύ άλλων, μέτρα για την παιδεία μειώνοντας έτσι στο ελάχιστο τον αναλφαβητισμό και δημιούργησε για πρώτη φορά στη χώρα καθολικό σύστημα υγείας. Στον οικονομικό τομέα εξήγγειλε την εθνικοποίηση όλων των ξένων επιχειρήσεων και τραπεζών και προχώρησε στην εθνικοποίηση των ορυχείων χαλκού. Παράλληλα, η Κυβέρνηση Λαϊκής Ενότητας εφάρμοσε άμεσα μέτρα σε ότι αφορούσε την παιδική διατροφή, τη στέγαση, τον πολιτισμό, τους μισθούς, την εργασιακή σταθερότητα αλλά και την ανεργία. Οι αλλαγές αυτές, όπως ήταν αναμενόμενο, έφεραν την ανάπτυξη του βιοτικού επίπεδου του λαού και την κατακόρυφη μείωση της ανεργίας.
Όλα αυτά, προφανώς ήρθαν σε άμεση ρήξη και σύγκρουση με τα συμφέροντα των αμερικανικών μονοπωλίων, των διεθνών μεγάλων τραπεζών, της ντόπιας ολιγαρχίας και του μεγάλου κεφαλαίου. Όλοι αυτοί οργάνωσαν μια βρώμικη συνωμοσία, με σκοπό την ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης της Λαϊκής Ενότητας, για την επαναφορά της απόλυτης εξουσίας των αντιδραστικών δυνάμεων και των ντόπιων και ξένων μονοπωλίων. Για το σκοπό αυτό, τέθηκε σε εφαρμογή ένα ραφιναρισμένο σχέδιο. Το σχέδιο αυτό, σε μια σύσκεψη στον Λευκό Οίκο τον Σεπτέμβρη, πήρε την ονομασία «Φούμπλετ» - ένα σχέδιο που εμπεριείχε μεταξύ άλλων την προώθηση αντικομμουνιστικής προπαγάνδας με τον πιο αισχρό τρόπο αλλά και τον οικονομικό αποκλεισμό της Χιλής, έτσι ώστε να προκληθεί η λαϊκή αντίδραση. Αν συγκρίνει κανείς, έστω και επιφανειακά, το πρόγραμμα του σχεδίου Φούμπλετ και τα πραγματικά γεγονότα, διαπιστώνει ότι αυτό είναι το πρόγραμμα με το οποίο υπονομεύτηκε η οικονομία της Χιλής, δημιουργήθηκε ατμόσφαιρα εμφυλίου πολέμου και άνοιξε ο δρόμος στους δολοφόνους του Αλιέντε.
Το πραξικόπημα που εγκατάστησε τον αιμοσταγή δικτάτορα Πινοσέτ, όπως και το μαύρο πραξικόπημα που μοίρασε την Κύπρο, φέρουν την υπογραφή του «μάγου» της Αμερικανικής διπλωματίας - Χένρι Κίσινγκερ. Ένας άνθρωπος που το βιογραφικό του περιέχει από ανατροπές κυβερνήσεων, δολοφονίες πολιτικών ηγετών, στήσιμο στυγνών δικτατοριών, μαζικούς βομβαρδισμούς αμάχων μέχρι και στρατιωτικές επεμβάσεις.
Τα γεγονότα αυτά δεν είναι τυχαία - η ανατροπή των συνταγματικά εκλεγμένων κυβερνήσεων σε Κύπρο, Χιλή και άλλες τόσες χώρες «θύματα», είναι αποτέλεσμα του Ιμπεριαλισμού - ένας όρος φορτωμένος με ιστορική σημασία που αντιπροσωπεύει μια διαρκή πάλη μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων, των καταπιεστών και των καταπιεσμένων.
Η ιστορία είναι δική μας!
Μέσα από την ιστορία του διεθνούς κινήματος, αλλά συνάμα και τη δική μας, πρέπει να αντλούμε πληροφορίες και διδάγματα. Στην προκείμενη περίπτωση, μέσα από αυτό το άρθρο δεν επιθυμούμε ο αναγνώστης να κρατήσει απλά τα τετριμμένα σχετικά με τον ιμπεριαλισμό, αλλά τα όσα μπορεί να μας μεταδώσει το κίνημα της Χιλής: πως μια διεργασία τόσων χρόνων είχε ως αποτέλεσμα την ανατροπή του στάτους κβο και την εγκατάσταση μια κυβέρνησης με λαϊκό πρόγραμμα, η οποία έθετε ως στόχο τη διεύρυνση και την εμβάθυνση της λαϊκής κυριαρχίας.
Κλείνοντας, αξίζει να γίνει εκ νέου αναφορά στα τελευταία λόγια του Σαλβαδόρ Αλιένετε, τα οποία οφείλουν να μας καθοδηγούν σαν νέους κομμουνιστές:
«Ευρισκόμενος σε μια ιστορική μετάβαση, θα πληρώσω την πίστη του λαού με τη ζωή μου. Και τους λέω ότι είμαι βέβαιος ότι οι σπόροι που έχουμε φυτέψει στην καλή συνείδηση των χιλιάδων και χιλιάδων Χιλιανών, δεν θα μείνουν συρρικνωμένοι για πάντα.
Έχουν δύναμη και είναι σε θέση να μας εξουσιάζουν, αλλά οι κοινωνικές διεργασίες δεν μπορεί να εμποδιστούν ούτε από το έγκλημα, ούτε από τη βία.
Η Ιστορία είναι δική μας, η Ιστορία γράφεται απ’ τους λαούς.»
Αλέξης Παναγιώτου
Μέλος Γραφείου Διεθνών Σχέσεων Κ.Σ. ΕΔΟΝ