Συμπυκνώνοντας τον «Τρίτο Παγκόσμιο» σε 6 στροφές, ο Γιάννης Νεγρεπόντης, δημιουργός ενός από τα κορυφαία πολιτικά τραγούδια, αναδεικνύει λιτά την άρρηκτη σχέση της δημιουργία πολέμων με τη φύση του καπιταλισμού, αναλύοντας περιεκτικά πώς οι πολλοί (ο λαός) θυσιάζονται για τα κέρδη των λίγων (των κεφαλαιοκρατών). Η καπιταλιστική δομή και κατ’ επέκταση ο ανειρήνευτος ανταγωνισμός ανάμεσα στα διάφορα λόμπι των καπιταλιστών αποτελεί την κύρια γενεσιουργό αιτία εκκίνησης των πολέμων. Αυτό αποδεικνύεται και ιστορικά με τους 2 Παγκόσμιους Πολέμους και τις δεκάδες άλλες επεμβάσεις ανά την υφήλιο. Άλλοτε πραγματοποιούνται για τη διεκδίκηση φυσικών πόρων και άλλοτε για τον γεωστρατηγικό έλεγχο περιοχών. Ειδικότερα, το ποίημα του Νεγρεπόντη αναφέρεται στο ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού τον ιμπεριαλισμό και στο ξαναμοίρασμα του κόσμου μέσα από τον επεκτατισμό εθνών ή κρατών (διαβάστε περισσότερα για τον Ιμπεριαλισμό στην σελ. 7).
Το πως ο καπιταλισμός, παρά τις όποιες του διαφοροποιήσεις χρονικά και τοπικά, διατηρεί τα γενικά και βασικά χαρακτηριστικά του μέχρι και σήμερα και γεννά πολέμους με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, επιβεβαιώνεται από τον Λένιν πάνω από 100 χρόνια πριν: «Ο ευρωπαϊκός και παγκόσμιος πόλεμος έχει σαφές καθορισμένο χαρακτήρα αστικού, ιμπεριαλιστικού, δυναστικού πολέμου. Η πάλη για αγορές και η καταλήστευση ξένων χωρών, η τάση να καταπνίξουν το επαναστατικό κίνημα του προλεταριάτου και της δημοκρατίας στο εσωτερικό των χωρών, η τάση να αποβλακώσουν, να διασπάσουν και να εξοντώσουν τους προλετάριους όλων των χωρών, σπρώχνοντας τους μισθωτούς σκλάβους του ενός έθνους ενάντια στους μισθωτούς σκλάβους του άλλου έθνους προς όφελος της αστικής τάξης, αυτό είναι το μοναδικό πραγματικό περιεχόμενο και το μοναδικό πραγματικό νόημα του πολέμου»
Ο Γιάννης Νεγρεπόντης ήταν σημαντικός πεζογράφος, πολιτικός ποιητής και στιχουργός, ο οποίος έχει να επιδείξει σπουδαίο έργο και χαρακτηρίζεται από την απλότητα και την αμεσότητα στο νόημα των στίχων του. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός κυρίως μέσα από το τραγούδι «Το ακορντεόν» του οποίου έγραψε τους στίχους, καθώς και τα μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας που τραγουδήθηκαν από τον Λουκιανό Κηλαηδόνη. Πολιτικά τοποθετημένος στην αριστερά, είχε συλληφθεί την ημέρα του πραξικοπήματος της Χούντας το ’67 και εξορίστηκε για 3 χρόνια στη Γυάρο και Λέρο.
Ο Πέτρος ο Γιόχαν κι ο Φράνς
σε φάμπρικα δούλευαν φτιάχνοντας τανκς
ο Πέτρος ο Γιόχαν κι ο Φράνς
αχώριστοι γίνανε φτιάχνοντας τανκς.
Ο Πέτρος ο Γιόχαν κι ο Φράνς
δουλεύαν στον Μπράουν στο Φίσερ στον Κράφτ
ο Μπράουν ο Φίσερ κι Κράφτ
αχώριστοι γίνανε φτιάχνοντας τραστ
Αρχικά ο ποιητής μας συστήνει τις τρεις μοιραίες φιγούρες της μικρής του ιστορίας, τους Πέτρο,Γιόχαν και Φράντς, λαμβάνοντας υπόψη τα ονόματα συμπεραίνουμε ότι είναι από διαφορετικές εθνικότητες, οι οποίοι είναι εργάτες σε εργοστάσιο όπλων και κατασκευάζουν θανατηφόρα τανκς. Οι τρεις τους εκεί αναπτύσσουν σχέση φιλίας σε ανθρώπινες βάσεις και δουλεύουν για τους Μπράουν-Φίσερ και Κραφτ. Τους τρεις τελευταίους τους ενώνουν τα κοινά οικονομικά συμφέροντα και η δίψα για συσσώρευση κέρδους. Σε αυτό ακριβώς το σημείο ο Νεγρεπόντης είναι που αντικατοπτρίζει στο ποίημα του την κοινωνική αντίθεση των δύο κόσμων και τον ταξικό διαχωρισμό των ανθρώπων.
Ο Πέτρος ο Γιόχαν κι ο Φράνς
ανέμελοι δούλευαν πάντα στα τανκς
ποτέ τους δε διάβασαν Μαρξ
ιδέα δεν είχαν για τραστ και για κραχ.
Ο Μπράουν ο Φίσερ κι Κράφτ
χωρίσαν σε Μπράουν σε Φίσερ σε Κραφτ
ο Μπράουν ο Φίσερ κι ο Κράφτ
εχθροί τάχα γίναν διαλύσαν το τραστ.
Ο Μαρξ αναφέρεται τρεις φορές στο ποίημα και συμβολίζει την ταξική συνείδηση της εργατικής τάξης, η οποία ήταν απούσα από τους τρεις εργάτες και αποδείχτηκε καταλυτική στη συνέχεια για τη θυματοποίηση τους. Ως συνέπεια του πιο πάνω, οι τρεις εργοστασιάρχες καταφέρνουν να διασπάσουν και να διαχωρίσουν εθνικά τους τρεις φίλους, στρέφοντας τον ένα ενάντια στον άλλο για να προασπίσουν τα καπιταλιστικά τους συμφέροντα. Αυτό γίνεται όταν θεώρησαν ότι πλέων τα συμφέροντα για το κέρδος του ενός ήταν ενάντια στα συμφέροντα του άλλο,. Κι αφού είναι άφαντη η σοσιαλιστική προοπτική και τοξικότητα στις συνειδήσεις των εργατών, βρίσκονται σε μοιραίο αδιέξοδο και είναι «αναγκασμένοι» να υπηρετήσουν το ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο, υπό τον μανδύα του εθνικού καθήκοντος.
Και πριν μάθουν τι είπε ο Μαρξ
στρατιώτες τους πήραν στον πόλεμο παν
ο Πέτρος ο Γιόχαν κι ο Φράνς
σαν ήρωες έπεσαν κάτω απ' τα τανκς.
Ο Μπράουν ο Φίσερ κι Κράφτ
σκεφτήκαν και βρήκαν πως φταίει ο Μαρξ
ο Μπράουν ο Φίσερ κι Κράφτ
ξανάσμιξαν πάλι και φτιάξανε τραστ.
Οι ανέμελοι και φαινομενικά αφελείς πρωταγωνιστές γίνονται τραγικοί ήρωες και χάνουν την ζωή τους στην μάχη από τις άψυχες μηχανές που ίδιοι είχαν φτιάξει. Σε μια μάχη που πριν καν ξεκινήσει, ο λαός είναι ήδη χαμένος. Από την άλλη, κερδισμένοι είναι οι ηθικοί αυτουργοί της καταστροφής που, όχι μόνο βγαίνουν άθικτοι με το πέρας του πολέμου, αλλά την επόμενη μέρα ξαναενώνονται πιο ενδυναμωμένοι, βρίσκοντας νέους τρόπους επέκτασης του κεφαλαίου και εκμετάλλευσης των εργαζομένων.
Επίκαιρο όσο ποτέ το ποίημα αυτό του Νεγρεπόντη, κι ας έχουν αλλάξει ονόματα ο Μπράουν, ο Φίσερ κι ο Κραφτ σε Ρόμαν, Ίλον και Τζεφ, κρατάει την ουσία και το μήνυμα του αναλλοίωτα, ότι δηλαδή το σύστημα προωθεί την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Η άρχουσα τάξη μέχρι και σήμερα, αξιοποιώντας τα εργαλεία που τις προσφέρει η κυριαρχία της στην οικονομική βάση, όπως τα φερέφωνα της τα ΜΜΕ και τα δεξιά και ακροδεξιά πολιτικά κόμματα, ακόμα «ρίχνουν φταίξιμο στον Μαρξ» και εμποτίζουν μέχρι και σήμερα με αντικομμουνιστικό μένος τους εργαζόμενους και εργάτες του κόσμου.
Η παγίδα, στην οποία συνεχώς πέφτουν οι λαοί για επιλογή ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου, επανεμφανίζεται και σήμερα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο απλός λαός δεν οφείλει να δεθεί σε κανένα ιμπεριαλιστικό άρμα, ούτε αυτό της Δύσης και του ΝΑΤΟ και των δήθεν «επενδυτών», αλλά ούτε και της Ρωσίας και της αστικής της τάξης. Ας μάθουμε έγκαιρα σήμερα «τι είπε ο Μαρξ» και να ανοίξουμε τον εναλλακτικό δρόμο, αυτό της ειρήνης. Ο δρόμος αυτός είναι εφικτός μόνο μέσα από την απαίτηση και διεκδίκηση μιας κοινωνίας ανώτερης από την σημερινή. Κανένας άλλος ήρωας δεν πρέπει να θυσιάσει την ζωή του για τα κέρδη του όποιου Μπράουν, Φίσερ και Κραφτ. Είναι πλέον η σειρά των εργαζομένων να ξανασμίξουν και να φτιάξουν τον δρόμο για τον νέο καλύτερο κόσμο, τον Σοσιαλισμό-Κομμουνισμό.
Χριστόδουλος Κόνσολος
Μέλος Πολιτιστικού Γραφείου Κ.Σ. ΕΔΟΝ