Βασικό σκίρτημα που μας οδήγησε στο να προχωρήσουμε στη σύσταση αυτής της οργάνωσης ήταν και η ανάγκη να προσφέρουμε ένα πλαίσιο στέγασης, υποστήριξης και ενίσχυσης των ατόμων που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον των χρηστών
1. Τι ήταν εκείνο που πυροδότησε την ανάγκη δημιουργίας της οργάνωσης σας;
Η ΟΦΣΕΑ προέκυψε μέσα από την παλμογράφηση των αναγκών της κυπριακής κοινωνίας στα θέματα εξαρτήσεων και εξαρτητικών συμπεριφορών. Αφουγκραστήκαμε τις ανάγκες και τα κενά που υπάρχουν σε αυτό το πεδίο και οραματιστήκαμε το πως μπορεί να μοιάζει το αύριο.
Βασικό σκίρτημα που μας οδήγησε στο να προχωρήσουμε στη σύσταση αυτής της οργάνωσης ήταν και η ανάγκη να προσφέρουμε ένα πλαίσιο στέγασης, υποστήριξης και ενίσχυσης των ατόμων που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον των χρηστών, είτε πρόκειται για συγγενής, είτε για φίλους/ες. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε στα υπόψη μας πως οι εξαρτήσεις χρήζουν πολυεπίπεδης διαχείρισης. Το περιβάλλον των ατόμων -όπως και σε άλλα θέματα- μπορεί να αποτελέσει μέχρι και καταλλητικό παράγοντα για την έκβαση ενός περιστατικού εξάρτησης.
Το περιβάλλον μας έχει τόση ισχύει που μπορεί να συμβάλει όχι μόνο στη διαδικασία ανάκαμψης, σταθεροποίησης, μείωσης των πιθανοτήτων υποτροπής, αλλά και στη διαδικασία πρόληψης και αποτροπής ανάπτυξης τέτοιων συμπεριφορών. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν και το άμεσο περιβάλλον του ατόμου να μπορεί να έχει πρόσβαση στην πληροφόρηση, να νιώθει καταρτισμένο για να διαχειριστεί την κατάσταση και να αναπτύξει τις σχετικές δεξιότητες.
Οι συνθήκες που εκτίθεται το περιβάλλον του χρήση δεν είναι εύκολες, πιθανόν να είναι πρωτόγνωρες και δεν αναμένεται ότι όλοι οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να ΄ρθουν αντιμέτωποι από την μια ημέρα στην άλλη με τέτοια περιστατικά. Η αναγνώριση ακριβώς αυτής της ανάγκης μας ώθησε και στη σύσταση της ΟΦΣΕΑ.
Στην ανάγκη δημιουργίας της οργάνωσης αριθμείται και η επιταγή επαναδιατύπωσης των αιτιών που προξενούν αυτές τις συμπεριφορές, η εδραίωση της ολιστικής πρόληψης, καθώς και η εφαρμογή της διαχείρισης, της παρέμβασης και της θεραπείας στα ορθά θεμέλια.
2. Ποιοι είναι οι πιο βασικοί στόχοι της ΟΦΣΕΑ;
Αρχικά να πούμε πως όλη η φιλοσοφία της ΟΦΣΕΑ έχει στο επίκεντρο της τον άνθρωπο. Πρώτος μας στόχος είναι η τοποθέτηση της συζήτησης αυτών των θεματικών στη σωστή βάση. Το άτομο είναι κοινωνικό όν, η χρήση ή/και η ανάπτυξη των εξαρτητικών συμπεριφορών έχει κοινωνική διάσταση και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε χωρίς περιστροφές τις συνθήκες και τις αιτίες που συμβάλουν στο να οδηγήσουν άτομα κάθε ηλικίας στη χρήση ουσιών, νόμιμων ή παράνομων ή/και στην εκδήλωση εξαρτητικών συμπεριφορών. Η ολιστική και σφαιρική προσέγγιση για την κατανόηση του θέματος είναι απαραίτητη. Ως ΟΦΣΕΑ πιστεύουμε πως η πρόληψη με τις συγκεκριμένες συντεταγμένες αποτελεί το ‘master key’ και στο σοβαρό φαινόμενο των εξαρτήσεων.
Ανάμεσα στους βασικούς μας στόχους είναι:
- Η διάχυση σωστής πληροφόρησης.
- Η άσκηση πίεσης για ανάπτυξη πρακτικών και προγραμμάτων που στοχεύουν στην κοινοτική ανάπτυξη και στη συστηματική εκπαίδευση του κοινού γύρω από τις εξαρτήσεις.
- Η άσκηση πίεσης για τη διαμόρφωση θεσμικών ρυθμίσεων και μέτρων που συνδέονται άμεσα με την κατανάλωση ουσιών και τις εξαρτητικές συμπεριφορές.
- Η προώθηση συνδυασμένων συνεργειών και παρεμβάσεων που στοχεύουν τον έγκαιρο εντοπισμό προβληματικών καταστάσεων και στη δυνατότητα παροχής μέσων εκτροπής από ενέργειες που μπορούν να σταματήσουν την πορεία προς την εξάρτηση.
- Η αντιμετώπιση του στίγματος και του κοινωνικού αποκλεισμού.
- Η δημιουργία επιλογών λύσεων.
- Η διευκόλυνση πρόσβασης σε υπηρεσίες και η έμπρακτη στήριξη όλων των ομάδων που επηρεάζονται άμεσα από τις συνέπειες της κατάχρησης/ δυσλειτουργικής συμπεριφοράς.
- Ο περιορισμός των πιθανοτήτων εξέλιξης επικίνδυνων συμπεριφορών και η προώθηση πιο υγιών επιλογών.
- Η προώθηση πολιτικών μείωσης της βλάβης.
3.Ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος του κράτους στον τομέα αυτό;
Αν ρωτούσαμε το σύγχρονο κράτος (με ή χωρίς εισαγωγικά) που ζούμε για το ποια είναι η θέση και η στάση του για τις εξαρτήσεις, θα απαντούσε πως το απασχολεί έντονα το θέμα και πως αντιτίθεται σε αυτές. Ωστόσο, οι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές συνθήκες και ανισότητες που συντηρεί το κράτος μας, αναπτύσσει και ενισχύει έμμεσα την επιλογή να κάνει κάποιο άτομο χρήση. Το κράτος οφείλει να γίνει πρωτοπόρος και να βαδίσει τον δύσκολο δρόμο της δημιουργίας θετικών συνθηκών, όπως την επαναφορά αξιών βλ. δικαιοσύνη, ισοτιμία κ.ά. Να στοχεύσει έμπρακτα στην ενδυνάμωση εκείνων των δεξιοτήτων και των επιλογών που ενισχύουν την υγεία, την ευημερία του ατόμου και της κοινωνίας στο σύνολο της. Να ενισχύει και να προάγει την κοινωνική συνοχή διαμέσου της υποστήριξης παιδιών, νέων και άλλων ατόμων ευάλωτων ομάδων.
Ένα κοινωνικό κράτος είναι σε θέση να αντιληφθεί πως η υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας. Με την αναγνώριση αυτού το πρόβλημα των εξαρτήσεων δεν θα ήταν παραγκωνισμένο, αλλά μέσα στις προτεραιότητες του. Ένα σύστημα πραγματικής Δημόσιας Υγείας θα μπορούσε να σταθεί ανάχωμα προνοώντας μέσω της πρόληψης, δρώντας μέσω ενός ουσιαστικού και πολυεπίπεδου πλάνου διαχείρισης, παρεμβαίνοντας μέσω κατάλληλων θεραπευτικών προγραμμάτων -όλα βασιζόμενα σε σύγχρονες, επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές.
4. Γνωρίζουμε πως ετοιμάζετε μια εκστρατεία που έχει να κάνει με το στιγματισμό που βιώνουν τα άτομα αυτά, αλλά και το άμεσο περιβάλλον τους. Γιατί επιλέξατε αυτή τη θεματική για να κάνατε την πρώτη μεγάλη, δημόσια επαφή σας με το κοινό;
Για πόσο καιρό θα στήριζες ένα φίλο σου που ‘’έχει πλέξει’’; Πόσο άνετα θα έλεγες πως η αδερφή σου βρίσκεται σε πρόγραμμα απεξάρτησης; Πόσο εύκολα θα έκανες σχέση με κάποιο άτομο που είχε περάσει από το στάδιο της εξάρτησης; Οι συνήθεις, ενστικτώδεις απαντήσεις μας σε αυτά τα ερωτήματα, αποδεικνύουν το πόσο έντονα έχει καταγραφεί στον εγκέφαλο μας το στίγμα των εξαρτήσεων. Και δυστυχώς το ‘τι εννά πει ο κόσμος;’ απότρεψε πολύ κόσμο να λάβει πρόσβαση ή έγκαιρη πρόσβαση στη θεραπεία. Γι’ αυτούς τους απλά κατανοητούς λόγους κρίναμε πως δεν υπήρχε καλύτερη θεματική να καταπιαστούμε στην 1η εκστρατεία μας.
Συχνά τα άτομα με ιστορικό χρήσης ουσιών αντιμετωπίζονται ως κοινοί παραβάτες, ή ακόμη χειρότερα ως εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου. Πρόσθετα το άμεσο περιβάλλον τους κατακρίνεται ως αδύναμο να τους απότρεπε από την εμπλοκή. Και οι δύο ομάδες είναι δακτυλοδειχνούμενες, κάτι το οποίο διαιωνίζει τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν. Με την καταπολέμηση του στίγματος θα είναι ευκολότερο για ολοένα κι’ περισσότερα άτομα να αναζητούν πρόσβαση στη θεραπεία και να αξιοποιήσουν διαθέσιμους πόρους για την ανακούφιση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν. Ευκολότερη θα είναι και η επανένταξη τους στην κοινωνία, ενώ παράλληλα θα αμβλύνονται οι πιθανότητες υποτροπής. Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα σε μια φυσιολογική ζωή, ανεξαρτήτως τους τι προέκυψε στην πορεία αυτής.
Εσύ, πόσο μακριά νομίζεις πως είσαι από μια εξάρτηση;
----
Η Κύπρος είναι η μια από τις τρεις χώρες με εκτιμήσεις για επικίνδυνη χρήση μεθαμφεταμίνης (2019).
Σχεδόν 2 στους 1000 είναι προβληματικοί χρήστες οπιοειδών (2019).
Το 2019 διανεμήθηκαν μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων 878 καθαρές σύριγγες.
Το 2019 καταγράφηκαν 5 θάνατοι ατόμων ηλικίας 15-64 ετών που οφείλονταν στα ναρκωτικά.
Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (2021), Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2021: Τάσεις και εξελίξεις, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο.