Αντιοξειδωτικές ιδιότητες κυπριακών ποικιλιών σταφυλιών, Μαραθεύτικο και Ξυνιστέρι

Της Σμαράγδας Σπανού
Υποψήφια Διδάκτορας στο Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας και Επιστήμης Τροφίμων του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου


Η Κύπρος, υπήρξε ανάμεσα στις χώρες όπου το οινοφόρο ευρω-ασιατικό αμπέλι (Vitis Vinifera, L.) εξαπλώθηκε από τα βουνά του Καύκασου μέχρι την κεντρική Ευρώπη και την Υφήλιο. Ο τόπος, παραμένει αμπελουργικός-αγροτικός παρά το μικρό μέγεθος της Κύπρου, το μικρό και πολυτεμαχιασμένο αμπελώνα, την έντονη ανάπτυξη του τουρισμού και άλλων υπηρεσιών. Το αμπέλι, είναι ευρέως καλλιεργούμενο στο νησί περισσότερο από κάθε άλλο είδος φρούτου και σχεδόν το ένα τέταρτο του αγροτικού πληθυσμού ασχολείται με την αμπελουργία, τουλάχιστον με μερική απασχόληση.

Η Κύπρος, δεν έχει μόνο μια από τις παλαιότερες παραδόσεις στην αμπελοκαλλιέργεια στον κόσμο, αλλά ήταν για καιρό η πιο ανεπτυγμένη και επιτυχημένη από τις αμπελουργικές χώρες της Ανατολικής Μεσογείου.

Η άμπελος, περιλαμβάνει περισσότερες από 9.000 ποικιλίες που καλλιεργούνται ανά τον κόσμο. Στην Κύπρο, ένα σημαντικό ποσοστό οινοποιήσιμων σταφυλιών καλλιεργούνται σε υψόμετρο 700 – 900 m. Η υψηλότερη περιοχή στην οποία καλλιεργούνται οινοποιήσιμα αμπέλια είναι το Βουνί – Παναγιάς στην Πάφο και στην Κυπερούντα.

Οι ποικιλίες της αμπέλου που υπάρχουν στην Κύπρο για αιώνες λέγονται ντόπιες οινοποιήσιμες ποικιλίες. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του κυπριακού αμπελώνα μέχρι τη δεκαετία του 1960, ήταν η απόλυτη κυριαρχία των δύο γηγενών οινοποιήσιμων ποικιλιών, του Μαύρου (με ποσοστό 80%)  και του Ξυνιστεριού (με ποσοστό 20%). Οι ποικιλίες αυτές πλαισιώνονταν από διάφορες άλλες ερυθρές, όπως το Όφθαλμο, Γιαννούδι, Μαραθεύτικο, και λευκές, όπως το Σπούρτικο, Πρωμάρα, Κανέλλα, Μωροκανέλλα οινοποιήσιμες γηγενείς ποικιλίες.

Η συγκομιδή των οινοποιήσιμων σταφυλιών αρχίζει προς το τέλος του Αυγούστου και ολοκληρώνεται περίπου στις αρχές Νοεμβρίου, με το μεγαλύτερο μέρος από αυτά να συγκομίζονται από τα μέσα Σεπτεμβρίου έως τα μέσα Οκτωβρίου.

Ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού για να δώσει την δυνατότητα σε περιηγητές να γνωρίσουν τα αμπελοτόπια της Κύπρου, δημιούργησε τους ‘Δρόμους του Κρασιού’. Αποτελούν μια προκαθορισμένη διαδρομή, η οποία προσφέρει την ευκαιρία επίσκεψης σε αξιοθέατα και προσελκυστικά στοιχεία μιας αμπελουργικής ζώνης, όπως οινοποιεία, αμπελώνες, μουσεία, πατητήρια και διάφορες εκδηλώσεις. Τους ‘Δρόμους του Κρασιού’, όπως φαίνονται στην Εικόνα 1 αποτελούν οι διαδρομές: Λαόνα – Ακάμας, Βουνί Παναγιάς – Αμπελίτης, Κοιλάδα Διαρίζου, Κρασοχώρια Λεμεσού, Κουμανδαρία και Πιτσιλιά.

Δρόμοι του κρασιού της Κύπρου

Η σύνθεση και οι ιδιότητες των σταφυλιών ερευνήθηκαν εκτενώς (Πίνακας), με αρκετές αναφορές της παρουσίας μεγάλων ποσοτήτων των φαινολικών ενώσεων. Οι αντιοξειδωτικές ικανότητες των ενώσεων αυτών ασκούν ευεργετικές επιδράσεις, μειώνοντας το σχηματισμό ελεύθερων ριζών και την πρόληψη οξειδωτικής βλάβης.
Επίδραση στην ανθρώπινη υγεία μερικών φαινολικών ενώσεων από τα σταφύλια

Φαινολική ένωση

Επίδραση

 

 

Ρεσβερατρόλη

Απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών

Ρύθμιση του μεταβολισμού των λιπιδίων

Προστασία κατά της οξείδωσης της μεμβράνης

Κερκετίνη

Αντιβακτηριακή

Κατεχίνη

Αντικαρκινική

Απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών

Αντιβακτηριακή

Αντιφλεγμονώδη

Προστασία κατά της οξείδωσης της μεμβράνης

Φλαβανόλη

Απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών

Προκυανιδίνη

Αντικαρκινική

Απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών

Αντιοξειδωτική

Αντιφλεγμονώδη

Ανθοκυανίνη

Αγγειοδιασταλτική

Απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών

Αντιβακτηριακή

Αντιοξειδωτική

Γαλλικό οξύ

Απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών

Επιχατεχίνη

Αντιβακτηριακή

(Xia et al., 2013)

Οι γηγενείς κυπριακές ποικιλίες, Μαραθεύτικο και Ξυνιστέρι, δεν έχουν διερευνηθεί μέχρι στιγμής ως προς το αντιοξειδωτικό τους περιεχόμενο σε φλοιούς και γίγαρτα (κουκούτσια), επομένως διεξήχθησαν κάποια πειράματα για τον χαρακτηρισμό των ποικιλιών αυτών ως προς το αντιοξειδωτικό τους περιεχόμενο.

Για το σκοπό αυτό, επιλέχθηκαν 5 περιοχές της Κύπρου για κάθε ποικιλία. Για την ποικιλία Μαραθεύτικο επιλέχθηκαν οι περιοχές: Μαλλιά, Κυπερούντα, Όμοδος που βρίσκονται στην επαρχία Λεμεσού και  Στρουμπί, Βουνί Παναγιάς που βρίσκονται στην επαρχία Πάφου. Για την ποικιλία Ξυνιστέρι επιλέχθηκαν οι περιοχές: Μαλλιά, Πάχνα, Όμοδος (επαρχία Λεμεσού) και  Στρουμπί, Βουνί Παναγιάς (επαρχία Πάφου). Η δειγματοληψία έγινε από διάφορες περιοχές του αμπελώνα και από διάφορα μέρη του πρέμνου.

Η μελέτη αυτή είχε σκοπό να ερευνήσει και να χαρακτηρίσει τις γηγενείς ποικιλίες Μαραθεύτικο και Ξυνιστέρι ως προς το αντιοξειδωτικό τους περιεχόμενο, καθώς απαιτείται ενδελεχή έρευνα και ανάλυση. Το ολικό τους φαινολικό περιεχόμενο γίνεται με τη μέθοδο Folin – Ciocalteu τόσο στους φλοιούς όσο και στα γίγαρτα και πραγματοποιείται εκτίμηση της αντιοξειδωτικής τους δραστηριότητας με τη δοκιμή DPPH. Ερευνήθηκε η συγκέντρωση των ανθοκυανών στους φλοιούς της ποικιλίας Μαραθεύτικο με την HPLC, ενώ ο προσδιορισμός της συγκέντρωσης των ταννινών πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο BSA. Συγκρίνοντας λοιπόν τα αποτελέσματα των παραπάνω αναλύσεων, διαπιστώθηκαν αρκετά συμπεράσματα τα οποία σχετίζονται άμεσα με τις διαφορές του αντιοξειδωτικού περιεχομένου των φλοιών και των γιγάρτων καθώς επίσης και των ποικιλιών.

Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην παρούσα μελέτη επιβεβαιώνουν ότι οι ερυθρές ποικιλίες έχουν υψηλότερο ολικό φαινολικό περιεχόμενο απ’ ότι οι λευκές ποικιλίες, καθώς επίσης και τα γίγαρτα σε σχέση με τους φλοιούς. Τα ευρήματα αυτά είναι σύμφωνα με τη βιβλιογραφία.

Η αντιοξειδωτική ικανότητα (ΔΑ) των δειγμάτων ακολουθεί την ίδια πορεία όπως και τα ολικά φαινολικά συστατικά, με την ποικιλία Μαραθεύτικο να παρουσιάζει υψηλότερη %ΔΑ τόσο στα γίγαρτα όσο και στους φλοιούς σε σχέση με την ποικιλία Ξυνιστέρι.

Όσον αφορά την συγκέντρωση των ανθοκυανών στα εκχυλίσματα φλοιών στο Μαραθεύτικο, αναφέρεται ότι η επικρατούσα ανθοκυάνη είναι η μαλβιδίνη και ακολουθούν σε μικρότερες ποσότητες οι πεονιδίνη, πετουνιδίνη, δελφινιδίνη και τέλος η κυανιδίνη.

Η μέθοδος BSA, έδειξε ότι η περιεκτικότητα των ταννινών στα γίγαρτα των δύο ποικιλιών μπορούν να καταβυθίσουν την πρωτεΐνη BSA.

Παρ’ όλο που η έρευνα καλύπτει μεγάλο μέρος για τον χαρακτηρισμό του αντιοξειδωτικού περιεχομένου των ποικιλιών Μαραθεύτικο και Ξυνιστέρι, απαιτείται περαιτέρω μελέτη σχετικά με τα επιμέρους φαινολικά συστατικά με HPLC.  Οι ποικιλίες αυτές παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον στο ερευνητικό κοινό, αφού είναι γηγενείς κυπριακές ποικιλίες και δεν έχουν προηγούμενα εξεταστεί.  

Άρθρο που δημοσιεύτηκε στη "Ν" Ιουνίου 2019

© 2024 EDON. All Rights Reserved.