Του Αντρέα Χατζηκυπριανού
Ειδικός Επιστήμονας, Κέντρο Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης
Εγγεγραμμένος Σχολικός Ψυχολόγος
Διδακτορικός Φοιτητής Κλινικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Μια ανασκόπηση σε τίτλους στη διεθνή βιβλιογραφία θα προκαλούσε φόβο για το εάν είμαστε όλοι καταδικασμένοι τελικά, να αναπτύξουμε οποιασδήποτε μορφής άνοια. Παράλληλα πιθανόν να μπορείτε να ταυτιστείτε με δηλώσεις όπως:
«Άνοιξα το ψυγείο και δεν ξέρω τι έψαχνα», «Τηλεφώνησα για να κλείσω ραντεβού και μόλις έκλεισα το τηλέφωνο δεν θυμώνουν τι ώρα έχουμε πει», «Δεν θυμάμαι εάν ήπια το χάπι μου σήμερα». Εάν όλα αυτά συμβαίνουν σε έναν 20χρονο, μάλλον θα περάσουν απαρατήρητα, σε έναν 40χρονο ίσως δικαιολογηθούν από την πίεση στη δουλειά και στο σπίτι, ενώ σε έναν 50 χρόνο θα προκαλέσει φόβο για το αν παρουσιάζει τα πρώτα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ.
Είναι αλήθεια ότι τα άτομα που θα αναπτύξουν Αλτσχάιμερ δείχνουν μείωση των γνωστικών λειτουργιών ήδη από την ηλικία των 40 (άλλες μελέτες αναφέρουν ακόμα και στα 30). Ο μέσος όμως άνθρωπος, παρουσιάζει ναι μεν φυσιολογικές γνωστικές αλλοιώσεις, χωρίς ωστόσο να είναι σε βαθμό που τον καθιστούν μη λειτουργικό. O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τονίζει ότι οι άνοιες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, δεν είναι φυσιολογικό επακόλουθο της γήρανσης. Αναμένονται αλλοιώσεις στις μνημονικές ικανότητες, στην εκτέλεση πολύπλοκων γνωστικών δραστηριοτήτων καθώς και στην ταχύτητα σκέψης σε σύγκριση με νεαρότερες ηλικίες, όχι όμως σε βαθμό που να καθηλώνουν το άτομο. Παράλληλα οι μεγαλύτερες ηλικίες πιθανόν να κατέχουν υψηλό λεξιλόγιο, γενικές γνώσεις και κοινωνική σοφία, σε σύγκριση με νεότερούς τους και αναπτύσσοντας αντισταθμιστικές στρατηγικές, να διατηρούν τη λειτουργικότητά τους.
Είναι σαφές ότι η γήρανση των γνωστικών λειτουργιών εμπλέκει μεταβλητούς και μη μεταβλητούς παράγοντες. Τα γονίδια παραδείγματος χάριν είναι ένας μη μεταβλητός παράγοντας που καθορίζει σε κάποιο βαθμό την πορεία της γνωστικής υγείας. Από την άλλη, η φυσική υγεία, η φυσική άσκηση, η ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή καθώς και οι γνωστικές ενασχολήσεις θεωρούνται μεταβλητοί παράγοντες.
Όπως γίνεται κατανοητό, στόχος μας είναι οι μεταβαλλόμενοι παράγοντες όπου ο άνθρωπος μπορεί να ασκήσει επιρροή επάνω.
• Από την σκοπιά της γνωστικής ενδυνάμωση εάν ψάχνουμε κάτι αποτελεσματικό αυτό είναι η ενασχόληση γενικότερα με κάθε δραστηριότητα που απαιτεί νοητική διέγερση και με την οποία δεν είστε εξοικειωμένοι.
• Η χρήση τεχνολογίας και η συνεχής προσπάθεια για εκμάθησή της, είναι μια σύγχρονη και βολική λύση η οποία θα αναγκάσει το μυαλό σας να ακολουθήσει μονοπάτια που δεν είναι συνηθισμένο.
• Η εκμάθηση γλώσσας, μουσικού οργάνου, η κατασκευή πάζλ, είναι λίγες από τις προτεινόμενες δραστηριότητες που θα έχουν αποτέλεσμα κυρίως σε περίπτωση που δεν ασχολούσασταν με αυτές στο παρελθόν.
• Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή έχει αντίκτυπο στην εγκεφαλική λειτουργία και κατ’ επέκταση στη γνωστική υγεία. Αποφύγετε τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και χοληστερόλη και επιλέξτε τροφές πλούσιες σε βιταμίνες, ωμέγα-3 λιπαρά (ψάρια, φασόλια, καρύδια) και αντιοξειδωτικά (φρούτα και λαχανικά).
• Η αερόβια σωματική άσκηση προστατεύει από την υψηλή αρτηριακή πίεση, την υψηλή χοληστερόλη, τις καρδιακές παθήσεις, το εγκεφαλικό επεισόδιο και τον διαβήτη – Πολλούς δηλαδή από τους παράγοντες κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας. Διατηρείστε λοιπόν σε φόρμα το σώμα σας, με ασκήσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν ανάλογα με την φυσική σας κατάσταση.
• Βρείτε τρόπους να χαλαρώνετε. Το άγχος, οι έντονοι ρυθμοί, η υπερβολική κούραση και η πολλή δουλειά συχνά μπλοκάρουν τον μηχανισμό της μνήμης και τη διαύγεια του πνεύματος.
• Βελτιώστε άμεσα τη συγκέντρωση και τη διάθεσή σας διατηρώντας μια καλή ποιότητα ύπνου, τουλάχιστον για 6 συνεχόμενες ώρες.
Ο πληθυσμός της γης γερνά τόσο γρήγορα όπου τα άτομα άνω των 60 θα ξεπεράσουν σε αριθμό τα παιδιά για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου γένους μέχρι το 2050. Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη τις εξελίξεις όσον αφορά τη δημογραφική γήρανση, είμαστε αντιμέτωποι με όλες τις προκλήσεις που συνεπάγονται της γήρανσης των γνωστικών λειτουργιών. Το λιγότερο που έχουμε να κάνουμε είναι να ενεργοποιηθούμε σε όλα τα επίπεδα ώστε να παραμείνουμε δραστήριοι και λειτουργικοί.
*Άρθρο που δημοσιεύτηκε στη "Νεολαία" Ιανουαρίου 2019
