Tου Γιώργου Μαυρουδή
Μέλος Τ.Ο. ΕΔΟΝ Αθήνας
Προς τα τέλη του 1957 και ενώ ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ εναντίον των Άγγλων συνεχίζεται, είναι πλέον προφανές πως δεν θα επιτευχθεί ένωση με την Ελλάδα, που είναι ο σκοπός του αγώνα, αλλά πως θα υπάρξει λύση η οποία θα ανακηρύσσει την Κύπρο ως ανεξάρτητο κράτος. Αυτό το αντιλαμβάνεται και ο ίδιος ο Γρίβας, ο οποίος έχοντας στο νου του την επόμενη μέρα της ανεξαρτησίας αποφασίζει να ξεκαθαρίσει το πολιτικό σκηνικό εξ’ αρχής.
Ορκισμένος αντικομμουνιστής, βλέπει ως μεγαλύτερο αντίπαλό του το ΑΚΕΛ και διατάζει δολοφονίες μελών του λαϊκού κινήματος. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή που έστειλε στον μητροπολίτη Άνθιμο στις 25 Ιανουαρίου 1958: «Πρέπει ν’ αντιμετωπίσουμε την κατάσταση θαρραλέα. Οι κομμουνισταί είναι οι αντίπαλοι μας, είτε το θέλουμε είτε όχι. Ενδείκνυται να τους εξοντώσουμε ως πολιτική οντότητα, ώστε να μην είναι πλέον υπολογίσιμος και δυναμένη δια των αποφάσεων της να επηρεάζει το εθνικόν ζήτημα όπως συνέβαινε μέχρι τούδε.»
Λίγες μέρες πριν μάλιστα είχε ήδη ξεκινήσει να υλοποιεί το σχέδιο του. Στις 21 Ιανουαρίου 1958 δολοφονήθηκε στο χωριό Λύση ο γραμματέας του ΑΚΕΛ Μιχάλης Πέτρου. Αργά το απόγευμα εκείνης της μέρας, ομάδα ένοπλων μασκοφόρων της ΕΟΚΑ έφτασε στη πλατεία του χωριού για να τιμωρήσει τον Γιάννη Κολάνη, μέλος του ΑΚΕΛ, ο οποίος μερικές μέρες πριν, συγκρούστηκε με νεαρούς οι οποίοι προσπάθησαν να σκίσουν ελληνικές σημαίες γύρω από το οίκημα των Λαϊκών Οργανώσεων. Στη σκηνή έφτασε και ο Μιχάλης Πέτρου, ο οποίος παρενέβηκε και κάλεσε όλους να κάνουν μια ψύχραιμη συζήτηση. Οι μασκοφόροι ξεκίνησαν να πυροβολούν στον αέρα και εν μέσω κλίματος τρομοκρατίας κάλεσαν όλους τους εθνικόφρονες να φύγουν και τους αριστερούς να κλειστούν στο καφενείο. Όταν αυτοί αρνήθηκαν, μια ριπή γάζωσε τον Μιχάλη Πέτρου και τραυμάτισε τον Ηλία Κουλουμή και τον Μιχάλη Μούσκο.
Η ΕΟΚΑ προσπάθησε να δικαιολογηθεί προβάλλοντας διάφορους ισχυρισμούς. Στα επόμενα χρόνια ισχυρίστηκαν ότι ο Μιχάλης ήταν προδότης και πως προσπάθησε να αφαιρέσει την μάσκα ενός αγωνιστή, ακόμα και ότι οι αριστεροί επιτέθηκαν στους αγωνιστές με μαχαίρια και καρέκλες και αυτοί αναγκάστηκαν να αμυνθούν. Οι ψευδείς ισχυρισμοί όμως καταρρίπτονται από τα ίδια τα μέλη της ΕΟΚΑ στη Λύση. Μετά από αρκετά χρόνια και πολλές δημόσιες συζητήσεις που ακολούθησαν, οι αγωνιστές της αναγκάστηκαν να ομολογήσουν πως ο Μιχάλης Πέτρου δεν ήταν προδότης. Η παραδοχή αυτή μάλιστα περιλαμβάνεται σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2002.
Στις 21 Ιανουαρίου 1958 όμως, δεν δολοφονήθηκε μόνο ο Μιχάλης Πέτρου. Το βράδυ της ίδια μέρας δολοφονήθηκε στην Κώμα του Γιαλού ο Ηλίας Ττοφαρής. Ο Ηλίας ήταν πρωτοπόρο μέλος του λαϊκού κινήματος του χωριού. Και σε αυτή την περίπτωση οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών προσπάθησαν να απαλλαχθούν από τις ευθύνες τους. Ο υπεύθυνος της ΕΟΚΑ στην Καρπασία, Φώτης Παπαφώτης, ισχυρίστηκε ότι αγωνιστές έφτασαν στην Κώμα του Γιαλού για να ξυλοκοπήσουν δύο άτομα που κατ’ αυτόν στις 15 Ιανουαρίου αποκάλυψαν ονόματα μελών της ΕΟΚΑ και με σκοπό να διαβεβαιώσουν πως η οργάνωση τους δεν κάνει αντικομμουνιστικό αγώνα, αλλά μόνο εθνικό. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Παπαφώτη, οι αγωνιστές μάζεψαν στο καφενείο όλους όσους βρίσκονταν στον δρόμο εκείνο το βράδυ, αλλά ο Ηλίας Ττοφαρής δεν υπάκουσε και αποπειράθηκε να καλέσει και άλλους αριστερούς για ενίσχυση, γι’ αυτό το λόγο πυροβολήθηκε. Όμως ο Παπαφώτης αποκρύπτει πως εκτός από τον Ηλία πυροβολήθηκε και ο αδερφός του Νίκος, κάτι που θέτει σε αμφιβολία όλα όσα ισχυρίστηκε.
Όσον αφορά στο βράδυ της δολοφονικής επίθεσης, ο Νίκος Ττοφαρής αποκαλύπτει πως έξω από το καφενείο του χωριού και ενώ κουβέντιαζε με τον αδερφό του, εμφανίστηκαν δύο μεγάλες ομάδες μασκοφόρων. Οι μασκοφόροι ανέβηκαν στην βεράντα του καφενείου φωνάζοντας «μέσα βρωμόσκυλα». Μπήκαν όλοι μέσα χωρίς καμία αντίσταση και οι μασκοφόροι συνέχιζαν να φωνάζουν «στον τοίχο βρωμόσκυλα και θα σας πυροβολήσουμε». Όλοι γύρισαν με το πρόσωπο στον τοίχο και χωρίς καμία προειδοποίηση άρχισαν οι πυροβολισμοί. Πρώτος δέχτηκε τις σφαίρες ο Νίκος και μετά ο Ηλίας. Ακολούθως οι μασκοφόροι εξαφανίστηκαν και τα δύο αδέρφια με τη βοήθεια συγχωριανού τους μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο. Ο Ηλίας, σύμφωνα με τον αδερφό του Νίκο, στο δρόμο για το νοσοκομείο είχε τις αισθήσεις του και μάλιστα προσπάθησε να τραγουδήσει τον ύμνο του ΑΚΕΛ. Ο Ηλίας δέχθηκε 8 σφαίρες και με βάση τη διάγνωση των γιατρών του νοσοκομείου Αμμοχώστου οι σφαίρες πέρασαν στο σώμα του από δύο σημεία, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι πυροβολισμοί ήταν στοχευμένοι και από κοντινή απόσταση. Στην κηδεία του Ηλία Τοφαρή παρευρέθηκαν χιλιάδες κόσμου, παρά την απαγόρευση των Βρετανών και της ΕΟΚΑ.
Όσους ισχυρισμούς και αν πρόταξαν οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών όλα αυτά τα χρόνια, για καμιά πρόθεση της ΕΟΚΑ να δολοφονήσει τους δύο, με πολιτικά κίνητρα, τους καταρρίπτει ο ίδιος ο Γρίβας μέσα από τα απομνημονεύματά του: «Οι παλληκαράδες αυτοί, οι οποίοι ήσαν ικανοί μόνο να προδίδουν μέλη μας σε Άγγλους...έφθασαν στο σημείο να πάθουν υστερίαν λόγω του φόνου δύο προδοτών Ακελικών.» Ο Γρίβας λοιπόν χαρακτηρίζει τους δύο αριστερούς ως προδότες και κάνει ξεκάθαρο πως οι δολοφονίες έγιναν με διαταγή της ΕΟΚΑ.
*Άρθρο που δημοσιεύτηκε στη "Νεολαία" Ιανουαρίου 2019
Βιβλιοπρόταση: «ΔΙΜΕΤΩΠΟΣ Ο ΑΓΩΝ», ΕΟΚΑ και Αριστερά την περίοδο του 1955-59, Μιχάλη Μιχαήλ
*Μπορείς να το δανειστείς από τη δανειστική βιβλιοθήκη του Κ.Σ. της ΕΔΟΝ