Ο Νόμος της μετατροπής της ποσότητας σε ποιότητα
Ο νόμος της μετατροπής της ποσότητας σε ποιότητα μας επεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο συντελείται η πορεία εξέλιξης. Βασικά στοιχεία του νόμου αυτού είναι οι έννοιες της ποσότητας και της ποιότητας . Για να μπορέσουμε να εμπεδώσουμε τον δεύτερο νόμο της διαλεκτικής πρέπει να επεξηγήσουμε τι είναι η ποσότητα και τι η ποιότητα.
Καταρχήν όλα τα στοιχεία που ξεχωρίζουν ένα φαινόμενο από το αναρίθμητο πλήθος των φαινομένων και του προσδίδουν την μοναδικότητα του ονομάζεται ποιότητα. Ποιότητα έχουν όλα τα φαινόμενα. Ενώ παράλληλα η ποιότητα εκδηλώνεται μέσα από τις ιδιότητες του φαινομένου.
Ποσότητα στον διαλεκτικό υλισμό ονομάζουμε το σύνολο των ιδιοτήτων που δείχνουν τις διαστάσεις ενός φαινομένου, δηλαδή το μέγεθος του(όγκος, μήκος, πλούτος, ρυθμός ανάπτυξης κ.ο.κ) αποτελούν την ποσότητα.
Η ποιότητα και η ποσότητα σε συνεχή διαλεκτική σχέση..
Η ποιότητα και η ποσότητα βρίσκονται σε μια διαρκή αλληλοσχέση. Η ποιότητα και η ποσότητα σαν διαλεκτικά αντίθετα βρίσκονται σε ενότητα , δεν μπορούν δηλαδή η μια χωρίς την άλλη, είναι αλληλοεξαρτώμενες. Δεν υπάρχει αντικείμενο στον κόσμο , στην ποιότητα του οποίου να μην αντιστοιχεί η δοσμένη ποσότητα, και σε αυτή την περίπτωση ο φυσικός κόσμος μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την πιο πάνω παραδοχή: Το νερό αποτελείται από δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου, μια αύξηση της ποσότητα υδρογόνου ή οξυγόνου όπως όλοι γνωρίζουμε οδηγεί σε αλλαγή της ποιότητας του. Επίσης μια ποσοτική αλλαγή π. χ αύξηση ή μείωση της θερμοκρασίας του προκαλεί ποιοτική αλλαγή( εξάτμιση, πήξη).
Τρίτος Νόμος : Ο Νόμος της Άρνησης της Άρνησης
Ο νόμος της Άρνησης της Άρνησης μας αποκαλύπτει με την σειρά του την κατεύθυνση της ανάπτυξης. Μας αποκαλύπτει δηλαδή προς τα πού κατευθύνεται η εξέλιξη. Για να γίνει εφικτό να κατανοήσει κάποιος το συγκεκριμένο νόμο πρέπει πρώτα να εμπεδώσει τις κατηγορίες άρνηση και άρνηση της άρνησης.
Σε πρώτη φάση πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι στον όρο άρνηση αποδόθηκαν πάρα πολλές ερμηνείες από την επιστήμη της φιλοσοφίας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η άρνηση σημαίνει καταστροφή του παλιού και η εμφάνιση του νέου. Η άρνηση δηλαδή είναι ποιοτική αλλαγή, είναι η επίλυση της αντίθεσης.
Άρνηση, διαδοχή , εμφάνιση
Η άρνηση σημαίνει την εξαφάνιση του παλιού. Όπως υπογραμμίζει ο Λένιν, δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη αν δεν υπάρξει καταστροφή του παλιού.
Η δεύτερη στιγμή είναι η διαδοχή που μεταφράζεται ως η κίνηση από το παλιό που πεθαίνει στο νέο που γεννιέται. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η καταστροφή του παλιού ουδέποτε δεν μπορεί να είναι απόλυτη και ολοκληρωτική. Συνεπώς το νέο πρέπει να χρησιμοποιήσει κάθε τι χρήσιμο και ωφέλιμο από το παλιό.
Η τρίτη στιγμή η εμφάνιση επεξηγεί ότι στην άρνηση εμφανίζεται και κάτι νέο ως αποτέλεσμα της άρνησης που στην κοινωνική ζωή είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ανθρώπινη δράση.
Άρνηση της Άρνησης: Γιατί;
Πιο πάνω επεξηγήσαμε ότι σαν αποτέλεσμα της άρνησης εξαλείφεται το παλιό και εδραιώνεται το καινούργιο. Φυσικά η όλη εξέλιξη δεν σταματά με την εμφάνιση του καινούργιου. Αναπτύσσεται και αυτό δημιουργώντας τις προϋποθέσεις τις συνθήκες για την εμφάνιση του ακόμα πιο καινούργιου. Μόλις ωριμάσουν οι προϋποθέσεις αυτές επέρχεται και πάλι η άρνηση. Έχουμε δηλαδή μια άρνηση της άρνησης.
Ένα ξεκάθαρο παράδειγμα της άρνησης της άρνησης έρχεται μέσα από τις μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Η αρχική μορφή κοινωνικής ανάπτυξης υπήρξε το πρωτόγονο κοινοτικό σύστημα, το οποίο ήταν αταξική κοινωνία και βασιζόταν στην κοινή ιδιοκτησία και στα πρωτόγονα μέσα παραγωγής. Στην συνέχεια είχαμε τις ταξικές κοινωνίες(δουλοκτητική, φεουδαρχική και καπιταλιστική) που με την σειρά τους αναιρούνται από το σοσιαλισμό, την πρώτη φάση της αταξικής κοινωνίας του κομμουνισμού.
Η γνώση του νόμου της άρνησης της άρνησης έχει τεράστια σημασία τόσο στη διαδικασία της γνώσης, όσο και στην πρακτική δράση των ανθρώπων. Φυσικά στη ζωή και στην κοινωνική δράση είναι πολύ δύσκολο να απορρίπτεται το παλιό και να διατηρείται το θετικό και χρήσιμο και ταυτόχρονα να δημιουργείται το νέο. Για να το πετύχουμε αυτό είναι αναγκαία η εφαρμογή της παρακαταθήκης του Λένιν , που υπογραμμίζει ότι «βασιζόμενοι στις αρχές μας πρέπει να προχωρούμε σε συγκεκριμένες αναλύσεις των συγκεκριμένων καταστάσεων και να παίρνουμε συγκεκριμένες αποφάσεις» Μόνο έτσι θα πετύχουμε την επιτάχυνση της κοινωνικής προόδου.