«Η ιστορία όλων των ως τα τώρα κοινωνιών είναι ιστορία ταξικών αγώνων. Ελεύθερος και δούλος, πατρίκιος και πληβείος, βαρόνος και δουλοπάροικος, μάστορας και κάλφας, με μια λέξη καταπιεστής και καταπιεζόμενος, βρίσκονται σε μια ακατάπαυστη αντίθεση μεταξύ τους. Κάνουν αδιάκοπο αγώνα, πότε ανοιχτό, πότε σκεπασμένο, έναν αγώνα που τελειώνει κάθε φορά με τον μετασχηματισμό ολόκληρης της κοινωνίας ή με την από κοινού καταστροφή των τάξεων».
Με αυτό τον τρόπο καθορίζουν το τι είναι η ταξική πάλη οι Μάρξ και Ένγκελς μέσα στο Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η εμφάνιση των τάξεων είναι φαινόμενο ιστορικό. Δεν υπήρχαν πάντα τάξεις και ούτε θα υπάρχουν για πάντα. Η πρώτη μορφή κοινωνικής οργάνωσης που εμφανίζεται στην ιστορία της ανθρωπότητας, η πρωτόγονη κοινοτική, ήταν μια κοινωνία αταξική, μια κοινωνία που δεν ήταν χωρισμένη σε τάξεις. Υπήρχε βέβαια ένας τυπικός καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στα δυο φύλα. Οι άνθρωποι ζούσαν εξαρτημένοι σε μέγιστο βαθμό από τη φύση. Από αυτήν τρέφονταν, με καρπούς δέντρων, κυνήγι, ψάρεμα, κλπ., από αυτήν κάλυπταν όλες τις στοιχειώδεις και βασικές ανάγκες της ζωής τους. Η παραγωγικότητα της εργασίας ήταν τόσο χαμηλή που έφτανε ίσα ίσα για τη συντήρηση της φυλής. Δεν υπήρχαν διαφορές και αντιθέσεις μεταξύ των ανθρώπων, όλοι είχαν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις, γι’ αυτό και ονομάζεται από ορισμένους και «πρωτόγονος κομμουνισμός».
Έχοντας λοιπόν υπόψη μας τα πιο πάνω καταλήγουμε στο εξής ερώτημα: Αφού δεν ήταν η πρωτόγονη κοινωνία χωρισμένη σε τάξεις, πώς στη συνέχεια χωρίστηκε σε τάξεις; Η ανάπτυξη των εργαλείων, των τότε μέσων παραγωγής, η ανακάλυψη και ανάπτυξη της γεωργίας και κτηνοτροφίας, μέσα από την εμπειρία των ίδιων των ανθρώπων, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας. Έτσι ανεβαίνει η παραγωγικότητα της εργασίας και αρχίζουν να παρουσιάζονται πλεονάζοντα προϊόντα. Από τη στιγμή που αρχίζουν να παρουσιάζονται πλεονάζοντα προϊόντα, η συγκεκριμένη ομάδα που τα παράγει έχει τη δυνατότητα να τα ιδιοποιηθεί και να τα ανταλλάσσει, κάτι που δημιουργείκαι τις προϋποθέσεις εμφάνισης της ατομικής ιδιοκτησίας και της δουλείας. Αρχίζει, δηλαδή, η αποσύνθεση του πρωτόγονου κοινοτικού συστήματος και η διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις. Εμφανίζεται η πρώτη, ιστορικά, ταξική κοινωνία, που είναι η δουλοκτητική. Αυτό γίνεται ανάμεσα στην 4η και 3η περίπου χιλιετηρίδα π.Χ.
Τι είναι όμως οι ταξικές κοινωνίες και ποια τα χαρακτηριστικά τους;
Οι ταξικές κοινωνίες είναι διαιρεμένες σε τάξεις, εκ των οποίων μία, η κυρίαρχη, αυτή που έχει επιβάλει τις δικές της σχέσεις παραγωγής και βρίσκεται στην εξουσία, λειτουργεί με βάση τα δικά της συμφέροντα, εκμεταλλευόμενη βασικά την άλλη, την κυριαρχούμενη τάξη, αλλά και άλλα ενδιάμεσα κοινωνικά στρώματα. Επι της ουσίας η κυρίαρχη τάξη οικειοποιείται τον πλούτο που παράγει η κυριαρχούμενη τάξη, στην οποία συνήθως απομένουν τα «ψίχουλα» από τον πλούτο που παρήγαγε. Η βάση της διαίρεσης της κοινωνίας σε τάξεις πρέπει να αναζητείται πάντα στην υλική παραγωγή και πιο συγκεκριμένα στις σχέσεις παραγωγής δηλαδή τη σχέση των ανθρώπων με τα μέσα της παραγωγής. Ανάλογα με τη θέση τους σε κάθε κοινωνικό σύστημα οι τάξεις διαιρούνται σε βασικές και μη βασικές. Βασικές θεωρούμε τις τάξεις που η ύπαρξή τους προσδιορίζει τον καθορισμένο ιστορικά τρόπο παραγωγής, άρα και τον καθορισμένο ιστορικά κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό. Έτσι στη δουλοκτητική κοινωνία βασικές τάξεις ήταν οι δουλοκτήτες και οι δούλοι. Στη φεουδαρχική,
οι φεουδάρχες και οι δουλοπάροικοι, στον καπιταλισμό είναι οι καπιταλιστές και οι προλετάριοι.
Η ταξική πάλη οδηγεί αναπόφευκτα στη σοσιαλιστική επανάσταση
Όλες λοιπόν οι ταξικές κοινωνίες μαστίζονται από έντονες κοινωνικές αντιθέσεις, η βάση των οποίων βρίσκεται, σε τελευταία ανάλυση, στις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής. Η κοσμοθεωρία του μαρξισμού, για πρώτη φορά, θεμελίωσε την επιστημονική αντίληψη της πάλης των τάξεων σαν κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης, σ' όλες τις ταξικές κοινωνίες. Απέδειξε ότι η έκβαση της ταξικής πάλης είναι το πέρασμα από έναν κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό σε έναν άλλο, ανώτερο σε σχέση με τον προηγούμενο. Απέδειξε, επίσης, ότι στην καπιταλιστική κοινωνία, η ταξική πάλη εντείνεται και οδηγεί αναπόφευκτα στη σοσιαλιστική επανάσταση, που οδηγεί στην οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, με προοπτική την εξάλειψη όλων των τάξεων και τη δημιουργία μιας κομμουνιστικής κοινωνίας.