Η παγκόσμια οικονομική κρίση προκάλεσε ανάμεσα σ’ άλλα και τη δραματική αύξηση του αριθμού των ανέργων στις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου και ειδικότερα της Ευρωζώνης. Πρωτοφανείς για τη Δύση εικόνες εκατομμυρίων, πλέον, εξαθλιωμένων ανθρώπων οι οποίοι δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις βασικότερες των αναγκών τους, κάνουν καθημερινά την εμφάνισή τους στα διάφορα μέσα ενημέρωσης. Η στρατιά των ανέργων καθημερινά διογκώνεται πλημμυρίζοντας τους δρόμους με την παρουσία της και τον αέρα με τις κραυγές οργής και αγωνίας ενάντια σε πολιτικές και πρακτικές οι οποίες έχουν αποτύχει να οδηγήσουν σε έξοδο από την συνεχιζόμενη κρίση.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές της λιτότητας, των περικοπών των μισθών, του περιορισμού του κοινωνικού κράτους και των ιδιωτικοποιήσεων έχουν αποδεδειγμένα αποτύχει να προσφέρουν λύση στα οικονομικά αδιέξοδα. Η μείωση στα εισοδήματα προκαλεί περιορισμό στην ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση. Κι αφού η κατανάλωση μειώνεται συνεπακόλουθα καθηλώνονται οι επενδύσεις και η ανάπτυξη. Όλα αυτά στο τέλος οδηγούν στις περικοπές θέσεων εργασίας και στη δραματική αύξηση του αριθμού των ανέργων. Και ο φαύλος κύκλος επαναλαμβάνεται.
Οι νεοφιλελεύθερες θεραπείες σοκ ουδέποτε όμως αποσκοπούσαν στην αποκατάσταση της ομαλότητας. Η αποτυχία τους αφορά στην συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, την οποία ούτως ή άλλως δεν αποσκοπούν στο να εξυπηρετήσουν. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές αποσκοπούν στην όσο το δυνατό πιο γρήγορη μεγιστοποίηση των κερδών του μεγάλου, πολυεθνικού κεφαλαίου, το οποίο μέσα σε αυτές τις συνθήκες βρήκε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να εξαπολύσει μια χωρίς προηγούμενο και χωρίς έλεος επίθεση στους εργαζομένους και τα κεκτημένα τους.
Η ανεργία είναι ένας από τους βασικότερους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί το κεφάλαιο για να επιβιώνει, να εδραιώνεται και να ξεπερνά τις κρίσεις. Ο «εφεδρικός βιομηχανικός στρατός» είναι απαραίτητος για την αύξηση της παραγωγικότητας και τη συσσώρευση κεφαλαίου, είναι προϋπόθεση για την ύπαρξη του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής όπως σημειώνει ο Μαρξ. Η στρατιά αυτή των ανέργων διασφαλίζει την συσσώρευση του κεφαλαίου αφού πιέζει τους μισθούς προς τα κάτω και αποτρέπει την άνοδο της αξίας της εργατικής δύναμης. Το φάσμα της ανεργίας αποτελεί μια δαμόκλειο σπάθη η οποία κρέμεται πάνω από τα κεφάλια των εργαζομένων, οι οποίοι προκειμένου να διατηρήσουν την εργασία τους αποδέχονται περικοπές μισθών, δικαιωμάτων και ωφελημάτων, ελαστικά ωράρια εργασίας, ατομικά συμβόλαια… Από την άλλη η πληθώρα ανέργων είναι μια ανεξάντλητη δεξαμενή φτηνού εργατικού δυναμικού, το οποίο προκειμένου να ξεφύγει από την ανεργία είναι διατεθειμένο να εργοδοτηθεί κάτω από οποιουσδήποτε όρους.
Σήμερα ο Μαρξ επιβεβαιώνεται δραματικά. Τα μεσαία κοινωνικο-οικονομικά στρώματα οδηγούνται σε εξαφάνιση και η εργατική τάξη στην εξαθλίωση. Στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης, του μονοπωλίου των πολυεθνικών εταιρειών και των νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών, η κυριαρχία του κεφαλαίου μοιάζει να είναι αδιάσειστη. Η δύναμη, όμως, που διαθέτει η εργατική τάξη μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις ανάμεσα στα εκατομμύρια των άνεργων και των δυσαρεστημένων εργαζομένων που δημιουργεί ο καπιταλισμός.
Ο εργασιακός μεσαίωνας στον οποίο οδηγεί ο ιμπεριαλισμός του κεφαλαίου προκαλεί όλο και πιο συχνά πολύμορφες αγωνιστικές κινητοποιήσεις, απεργίες, διαμαρτυρίες, μαζικές συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια. Ας μην ξεχνάμε ότι τον Μεσαίωνα ακολούθησαν επαναστάσεις οι οποίες άλλαξαν το ρουν της ιστορίας. Ίσως η θέση του Μαρξ περί ανατροπής του καπιταλισμού από την εργατική τάξη φαντάζει για κάποιους ουτοπία, για κάποιους άλλους αυτό ίσως να είναι αναγκαιότητα.
Ελευθερία Βουτή
Μέλος Κεντρικού Συμβουλίου ΕΔΟΝ
