Συνέντευξη με τη Γενική Γραμματέα της ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, με αφορμή την επέτειο των 80 χρόνων από την κατάκτηση της ΑΤΑ και τις εκδηλώσεις που προγραμματίζει η ΠΕΟ προς τιμήν της επετείου.
Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από τον ιστορικό αγώνα που ξεκίνησε την 1η Μαρτίου 1944 ο οποίος έληξε με την εγκαθίδρυση της ΑΤΑ στην Κύπρο. Ποια είναι η σημασία της για την ΠΕΟ και τους εργαζόμενους;
Η ΑΤΑ είναι μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις των εργαζομένων στον τόπο μας και δεν το λέμε ως σχήμα λόγου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι κατά καιρούς έγιναν μεγάλοι αγώνες για να αποκρουστούν οι προσπάθειες για κατάργηση της. Η εργατική τάξη της Κύπρου, με πρωτεργάτη την ΠΕΟ, έδωσε επανειλημμένες μάχες για να διατηρηθεί αυτή η κατάκτηση. Η μάχη συνεχίζεται και σήμερα για υπεράσπιση, διασφάλιση του ρόλου της ΑΤΑ και επέκταση της για όλους τους εργαζόμενους.
Γι’ αυτό το λόγο, η ΠΕΟ αποφάσισε να τιμήσει τα 80 χρόνια από την κατάκτηση της ΑΤΑ. Όχι απλά για να αναφερθούμε στο παρελθόν αλλά, τιμώντας την ιστορία, θυμίζοντας τους επικούς εργατικούς αγώνες για την ΑΤΑ, να χαράξουμε πορεία για το μέλλον. Γιατί η ΑΤΑ αποτελεί τη μόνη ασπίδα προστασίας των μισθωτών από την διάβρωση που δέχονται από τον πληθωρισμό. Η σημασία του θεσμού αποδείχτηκε πλήρως τα τελευταία χρόνια που η ακρίβεια και ο πληθωρισμός καλπάζουν.
Ποια τα διάφορα στάδια που πέρασε ο θεσμός της ΑΤΑ στα 80 χρόνια ύπαρξης του και σε ποιο στάδιο βρισκόμαστε σήμερα;
Η ΑΤΑ άρχισε να δίνεται το 1944 στους εργαζόμενους στα κυβερνητικά έργα. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 ο θεσμός αποτελούσε βασικό όρο όλων των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας.
Στα 80 χρόνια θέσπισης του, επανειλημμένα οι εργοδοτικές οργανώσεις σε συνάρτηση με τις εκάτοστε επικρατούσες πολιτικές συνθήκες και τα οικονομικά δεδομένα, θέτουν στο στόχαστρο τους την κατάργηση του θεσμού. Το 1985 κατά τη διαδικασία ανανέωσης των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, η ΟΕΒ έθεσε για πρώτη φορά θέμα κατάργησης της ΑΤΑ και έκτοτε όλες οι προσπάθειες των εργοδοτών κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Το 1994 η κυβέρνηση Κληρίδη συγκάλεσε διάλογο για την ΑΤΑ και την παραγωγικότητα, ο οποίος κατάληξε το 1997 στην κατάθεση πρότασης από την κυβέρνηση για μη υπολογισμό των αυξήσεων στους φόρους κατανάλωσης για σκοπούς ΑΤΑ - πρόταση την οποία δεν αποδέχτηκε η ΠΕΟ. Το 2012 οι εργοδοτικές οργανώσεις ενθαρρυνόμενες και από την θέση της Τρόικα και των πολιτικών δυνάμεων που ταυτίζονταν μαζί της και πάλι έθεσαν θέμα κατάργησης της ΑΤΑ - θέση την οποία επανέλαβαν και στη συζήτηση για επανεκκίνηση της καταβολής της ΑΤΑ το 2017 και για νέα συμφωνία απόδοσης της το 2022/23. Σε όλη αυτή τη δύσκολη διαδρομή, στις επανειλημμένες επιθέσεις που δέχτηκε ο θεσμός, η δύναμη που τον κράτησε ζωντανό ήταν και είναι η οργανωμένη δύναμη των εργαζομένων, η ενότητα στη δράση, η ετοιμότητα των εργαζομένων σε κάθε περίπτωση να υπερασπιστούν τον θεσμό της ΑΤΑ.
Η μεταβατική συμφωνία λήγει το 2025. Η ΠΕΟ προτάσσει το δίπολο «ΑΤΑ με βάση τη φιλοσοφία της» και «ΑΤΑ για όλους». Ποια είναι η φιλοσοφία της και πως θα μπορούσε ο θεσμός να καλύψει όλους τους εργαζόμενους;
Να πω αρχικά ότι στα 80 χρόνια ύπαρξης του θεσμού, η ΠΕΟ παραμένει συνεπής στο κύριο και το βασικό: η ΑΤΑ για να είναι ΑΤΑ, όχι μόνο τύποις αλλά ουσίας, πρέπει να εκπληρώνει το βασικό της στόχο, δηλαδή να αναπληρώνει την απώλεια που έχει η αγοραστική δύναμη του μισθού από τον πληθωρισμό.
Με βάση αυτή την πυξίδα κινηθήκαμε όλα αυτά τα χρόνια και στις όποιες συζητήσεις για αλλαγές το πρίσμα μας ήταν και θα είναι πάντοτε ότι αυτές οι αλλαγές δεν πρέπει να οδηγούν σε εξουδετέρωση του στόχου και της φιλοσοφίας της ΑΤΑ. Η ΑΤΑ δεν είναι αύξηση μισθών, είναι αναπροσαρμογή και μερική αποκατάσταση της διάβρωσης των μισθών.
Στο ερώτημα «πώς η ΑΤΑ μπορεί να καλύψει όλους τους εργαζόμενους», η απάντηση βρίσκεται στην οργάνωση και στη ρύθμιση των όρων απασχόλησης με Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Η απαίτηση μας για εισαγωγή ρυθμίσεων που να υποχρεώνουν τους εργοδότες να εφαρμόζουν τους βασικούς όρους των Κλαδικών Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, περιλαμβανομένης και της ΑΤΑ, για θεσμικά μέτρα που να διευρύνουν την κάλυψη με συλλογικές συμβάσεις, η τροποποίηση του διατάγματος για τον κατώτατο μισθό έτσι που να αναπροσαρμόζεται με βάση την ΑΤΑ, είναι ο τρόπος για να καταστεί η ΑΤΑ ωφέλημα για όλους τους εργαζόμενους.
Οι εργοδότες κατηγορούν τον θεσμό της ΑΤΑ ότι είναι αναχρονιστικός, προκαλεί πληθωρισμό και πλήττει την ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας. Πως απαντάτε σε αυτές τις αιτιάσεις;
Αυτά τα επιχειρήματα των εργοδοτικών οργανώσεων με κάποιες παραλλαγές, το ακούμε εδώ και δεκαετίες. Βέβαια με αυτές τις θέσεις ιστορικά έχουν συνταχθεί και διάφορες κυβερνήσεις. Με αυτές τις απόψεις φαίνεται ότι φλερτάρει και η παρούσα κυβέρνηση, αφού ο Υπουργός Οικονομικών επανειλημμένα διατύπωσε τη θέση για διασύνδεση της ΑΤΑ με την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα. Εμείς διαχρονικά τεκμηριώσαμε με επιστημονικό τρόπο το παραπλανητικό και αστήριχτο αυτών των επιχειρημάτων.
Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή σε επιχειρησιακό, κλαδικό και σε επίπεδο εθνικής οικονομίας να συνδράμουμε για αύξηση της παραγωγικότητας. Δεν είμαστε όμως διατεθειμένοι να πληρώνουν οι εργαζόμενοι για όσα δεν κάνουν οι εργοδότες και κυβέρνηση για αύξηση της παραγωγικότητας.
Το δεύτερο επιχείρημα που προβάλλεται είναι η διασύνδεση της ΑΤΑ με την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Ούτε και εδώ θα αρνηθούμε ότι το εργατικό κόστος επιδρά στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, δεν είναι όμως το μοναδικό και καθοριστικό στοιχείο.
Τι συνέβη τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, σε ποιο βαθμό οι μειώσεις τους μισθούς και οι πολιτικές υποτίμησης της εργασίας που εφαρμόστηκαν αξιοποιήθηκαν για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας; Το μερίδιο των μισθών σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΝΕΚ -ΠΕΟ μειώθηκε κατά 11,7% το 2023 σε σύγκριση με την περίοδο 2006-2012. Που πήγε αυτή η μείωση του εισοδήματος των εργαζομένων; Οι επιχειρήσεις μετέφεραν στις τιμές τους μόνο το ½ του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που τους πρόσφερε το χαμηλότερο κόστος εργασίας, το υπόλοιπο ½ χρησιμοποιήθηκε για να αυξήσει το μέσο περιθώριο κέρδους.
Σε αυτούς που δαιμονοποιούν την ΑΤΑ να υπενθυμίσουμε αυτό που επαναλαμβάνεται το τελευταίο χρονικό διάστημα στις αξιολογήσεις της κυπριακής οικονομίας: η διατήρηση της θετικής πορείας της κυπριακής οικονομίας τόσο κατά την περίοδο του κορωνοϊού όσο και μετέπειτα, σε μεγάλο βαθμό στηρίχθηκε στην εσωτερική κατανάλωση και στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στο οποίο, όπως οι εκθέσεις αναφέρουν, η αναπλήρωση του λόγω ΑΤΑ έχει θετική συμβολή.
Άλλο επιχείρημα που λέγεται από τους πολέμιους της ΑΤΑ είναι ότι ο θεσμός αφορά μόνο τους προνομιούχους εργαζόμενους. Πως το σχολιάζεται;
Αυτό ακούγεται έντονα κατά καιρούς, ιδιαίτερα στον πρόσφατο μεγάλο αγώνα για υπεράσπιση της ΑΤΑ και για τη νέα συμφωνία απόδοσης της. Είναι μια προσπάθεια αποπροσανατολισμού με στόχο τον διχασμό των εργαζομένων σε προνομιούχους και μη προνομιούχους. Είναι γεγονός ότι σήμερα δεν λαμβάνουν ΑΤΑ όλοι οι εργαζόμενοι, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Το 1987 στην έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής για την ΑΤΑ, υπολογιζόταν ότι το 97% των μισθωτών λάμβαναν ΑΤΑ. Η σημερινή κατάσταση, ότι δηλαδή μόνο ένας στους δύο εργαζόμενους λαμβάνουν ΑΤΑ, είναι αποτέλεσμα της πολιτικής της διάβρωσης των συλλογικών συμβάσεων, της απορρύθμισης και υποτίμησης της εργασίας, του εκφοβισμού για μη οργάνωση που στοχευμένα και συντεταγμένα προωθήθηκαν από μεγάλη μερίδα εργοδοτών με την κάλυψη και των νεοφιλελεύθερων κυβερνητικών πολιτικών τα τελευταία χρόνια.
Όταν εργοδοτικοί σύνδεσμοι υπογράφουν κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας στις οποίες προνοείται ΑΤΑ αλλά σφυρίζουν αδιάφορα όταν μέλη τους δεν εφαρμόζουν τις συμβάσεις και προωθούν τα προσωπικά συμβόλαια, όταν ερμηνεύεται από το Υπουργείο Εργασίας ότι οι συμβάσεις δεν αφορούν όλους τους εργαζόμενους αλλά μόνο όσους δηλώνουν μέλη των Συντεχνιών, είναι υποκρισία και πρόκληση να χύνονται κροκοδείλια δάκρυα για όσους δεν λαμβάνουν ΑΤΑ.
Σε όσους «ανησυχούν» για τους εργαζόμενους που δεν λαμβάνουν ΑΤΑ, εμείς λέμε «υιοθετήστε τις εισηγήσεις μας» και τότε όλοι θα παίρνουν ΑΤΑ.
Ποιο είναι το μήνυμα που η ΠΕΟ θέλει να μεταφέρει στους νέους εργαζόμενους της Κύπρου;
Τα πράγματα στην εργασία σήμερα είναι πολύ δύσκολα με δεδομένες τις αλλεπάλληλες συστημικές κρίσεις και την προσπάθεια των εργοδοτών να κρατήσουν μακριά από τις επιχειρήσεις τους τις Συντεχνίες, μη επιτρέποντας την οργάνωση των εργαζομένων. Η απάντηση σε όλα αυτά είναι η οργάνωση στους τόπους δουλειάς. Μόνο έτσι θα προστατευτούν τα εργασιακά δικαιώματα. Οι νέοι εργαζόμενοι σήμερα, μπροστά στην πίεση της ακρίβειας, της δυσκολίας απόκτησης στέγης, της έλλειψης κοινωνικής πρόνοιας, έχουν ως μόνη επιλογή τον οργανωμένο αγώνα για διεκδίκηση και προάσπιση των δικαιωμάτων τους.
80 χρόνια «τιμάριθμος» – ΑΤΑ για όλους
«Ο αγώνας της 1ης του Μάρτη του 1944 ήταν το ώριμο τέκνο της συσσωρευμένης αγανάκτησης, της φτώχειας και της εξαθλίωσης στην οποία έσερναν τους εργάτες, τους αγρότες, τους μικρομεσαίους οι πολιτικές της αποικιοκρατικής διοίκησης της Κύπρου, την περίοδο του 1940 σε πλήρη σύμπλευση με το ντόπιο κεφάλαιο».
Με αυτά τα λόγια επέλεξε να κάνει εισαγωγή στην ομιλία της κατά την Παγκύπρια Συνδιάσκεψη για την ΑΤΑ, η Γ.Γ. της ΠΕΟ Σωτηρούλα Χαραλάμπους. Η συνδιάσκεψη έλαβε χώρα στις 26 Φεβρουαρίου και έγινε με σκοπό την ενημέρωση για τους αγώνες που έφεραν την ΑΤΑ στους εργαζομένους αλλά και για τη συνέχεια των αγώνων μέχρι την ολική απόδοση του «τιμάριθμου».
Η ΑΤΑ ως βασικό συστατικό των ρυθμισμένων όρων απασχόλησης μέσα από Συλλογικές Συμβάσεις, αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του
Με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε τον Μάϊο του 2023, η ΑΤΑ αποδίδεται κατά τα 2/3 και προβλέπεται η διεξαγωγή διαλόγου με στόχο ολοκληρωμένη και μόνιμη συμφωνία. Ο διάλογος πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2025.
Οι αντιπρόσωποι στην έκτακτη επετειακή Παγκύπρια Συνδιάσκεψη για τον εορτασμό της 80ης επετείου της μεγάλης απεργίας της 1ης Μαρτίου 1944 για την ΑΤΑ, μετά την εναρκτήρια ομιλία και τη συζήτηση που ακολούθησε, αποφάσισαν μεταξύ άλλων:
- Να επαναλάβουν ότι η ΑΤΑ αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο προστασίας του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, βοηθώντας τους να διατηρούν την αγοραστική δύναμη των μισθών όταν αυξάνεται το κόστος ζωής λόγω του πληθωρισμού.
- Να καλέσουν την κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει τη θέση της γύρω από το θέμα της ΑΤΑ, να τηρήσει τα χρονοδιαγράμματα όπως αυτά έχουν προκαθοριστεί για το διάλογο και να συμβάλει για να υπάρξει τελική, μόνιμη συμφωνία που να επαναφέρει την ΑΤΑ στη βάση της φιλοσοφίας της, όπως αυτό προνοείται στη συμφωνία που έγινε το 2017, χωρίς στοιχεία που να εκφυλίζουν και να διαβρώνουν το θεσμό.
- Αναμένουν από την κυβέρνηση να αρχίσει άμεσα δομημένο κοινωνικό διάλογο προς υλοποίηση του στόχου της διεύρυνσης κάλυψης με συλλογικές συμβάσεις εργασίας, στοιχείο που θα οδηγήσει στην επέκταση της ΑΤΑ σε μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων, όπως και συμπερίληψη της ως κριτήριο αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού σε ετήσια βάση.
Χωρίς καμιά χρονοτριβή, το μήνυμα για εδραίωση και ολική απόδοση της ΑΤΑ πρέπει να διαδοθεί. Μέσα από μια σειρά μέτρων που έλαβε η ΠΕΟ, το μήνυμα θα φτάσει σε κάθε σπίτι, κάθε γειτονιά, κάθε τόπο δουλειάς και σε κάθε εργαζόμενο.
Πέρα από την έκδοση ενημερωτικού υλικού, θα πραγματοποιηθεί εκστρατεία ενημέρωσης σε κατοικίες και τόπους εργασίας. Στη συνέχεια θα διοργανωθεί έκθεση ιστορικών ντοκουμέντων για την ΑΤΑ, ενώ το οργανωτικό πλάνο της ΠΕΟ για το 2024 θα είναι αφιερωμένο στο θεσμό.
Οι αγώνες για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας αλλά και της υπεράσπισης των εργασιακών δικαιωμάτων είναι διαχρονικοί και οφείλουμε να συνεχίσουμε την πάλη στους ίδιους ανεξάντλητους ρυθμούς. Το λαϊκό κίνημα στο πλάι του εργαζόμενου, μαζί με τη νεολαία - το μέλλον του τόπου, δηλώνουν βροντερό παρών σε αυτούς τους αγώνες. Θα είμαστε άγρυπνοι φρουροί των κατακτήσεων του εργατικού κινήματος που με θυσίες και κόπο αποκτήθηκαν.
Συντακτική Επιτροπή «Ν»
