Κάθε χρόνο σε Ελλάδα και Κύπρο εορτάζεται με δοξολογίες και παρελάσεις η Ελληνική Επανάσταση απέναντι στους Οθωμανούς και αυτομάτως το μυαλό όλων -άλλων ενσυνείδητα κι άλλων υποσυνείδητα-, πάει προς το 1821.
Όμως η συγκεκριμένη ημερομηνία συνδέεται επίσης με τον αντιαποικιακό αγώνα του ΑΚΕΛ και πιο συγκεκριμένα, με μία άγνωστη -αφού φρόντισαν καλά κάποιοι να μην αναφέρεται πουθενά- ιστορία που διαδραματίστηκε στο κατεχόμενο, πλέον, χωριό Λευκόνοικο της Αμμοχώστου. Μια ιστορία που συνδέεται ωστόσο και με την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης.
Το πολιτικό σκηνικό
Το 1945 καθώς ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος οδεύει προς το τέλος, ο κυπριακός λαός αναμένει πως οι Άγγλοι, μαζί με τους οποίους είχαν παλέψει ενάντια στο Χιτλεροφασισμό, θα εγκατέλειπαν την Κύπρο και θα σέβονταν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των Κύπριων - δηλαδή το δικαίωμα να αποφασίσουν οι ίδιοι για το μέλλον τους.
Όμως οι Άγγλοι ήταν αποφασισμένοι να διατηρήσουν τη θέση ισχύος που κατείχαν στο νησί και η Κύπρος να παραμείνει βρετανική αποικία. Το ΑΚΕΛ για δεκαετίες πρωτοστατούσε στον αντιαποικιακό αγώνα. Σε κάθε κάλεσμα του, χιλιάδες κόσμου ανταποκρινόταν δίνοντας μαζικά το παρόν του στα συλλαλητήρια ζητώντας αυτοδιάθεση. Μάλιστα, πριν ακόμα τελειώσει ο πόλεμος, τον Αύγουστο του 1944 το ΑΚΕΛ είχε κυριολεκτικά συνταράξει την Κύπρο με τις παλλαϊκές κινητοποιήσεις και την παναπεργία της 28ης Αυγούστου 1944, ως αντίδραση στην επίσκεψη του Βρετανού Υπουργού Αποικιών στην Κύπρο.
Τα γεγονότα στο Λευκόνοικο
Αυτό τον αντιαποικιακό χαρακτήρα προσέδιδε το ΑΚΕΛ και στις εθνικές επετείους και κάπως έτσι φτάνουμε στα γεγονότα της 25ης Μαρτίου 1945 στο Λευκόνοικο. Οι Λαϊκές Οργανώσεις Λευκονοίκου, μετά τη την εορταστική τελετή για την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης, πορεύθηκαν σε ειρηνική αντιαποικιακή διαδήλωση που θα κατέληγε στο οίκημα τους. Έξω όμως από το οίκημα των Λαϊκών Οργανώσεων, βρίσκονταν οπλισμένοι αστυνομικοί οι οποίοι χωρίς καμιά πρόκληση άνοιξαν πυρ κατά της διαδήλωσης σκοτώνοντας τρία άτομα και τραυματίζοντας άλλους δεκατρείς. Οι μαρτυρίες αποδεικνύουν ότι επρόκειτο για συνειδητή ενέργεια, να διαλυθεί βίαια η διαδήλωση της Αριστεράς. Οι πυροβολισμοί ρίχθηκαν όταν το πλήθος βρισκόταν σε απόσταση δεκαπέντε μόνο μέτρων από τους αστυνομικούς. Δεν ήταν προειδοποιητικοί ή εκφοβιστικοί πυροβολισμοί στον αέρα. Έπεσαν όλοι στο ψαχνό. Αποτέλεσμα ήταν να πέσουν νεκροί οι Ανδρόνικος Μιχαήλ και Ανδρέας Εξηντάρης και ο μαθητής Μιχαλάκης Κουρτέλλας.
Η αντίδραση
Η κατακραυγή για το έγκλημα των αποικιοκρατών ήταν καθολική. Ακόμα και ο Τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου Λεόντιος, απευθύνθηκε με τηλεγράφημα στον Άγγλο κυβερνήτη για να επισημάνει ότι αναμένει το πόρισμα της ανάκρισης για τα αιματηρά γεγονότα. Αξιοσημείωτο ήταν το γεγονός πως όταν η αποικιακή αστυνομία προσπάθησε να δικαιολογηθεί υποστηρίζοντας ότι άνοιξε πυρ για να «αποτρέψει συγκρούσεις μεταξύ αριστερών και δεξιών», πήρε καταπελτική απάντηση από τις τοπικές αρχές και όλα τα σωματεία του Λευκόνοικου. Σε κοινή ανακοίνωση τους ξεκαθάριζαν ότι ουδεμία σύγκρουση έγινε και ότι όλες οι εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν ειρηνικά. Κατέληγαν πως οποιαδήποτε άλλη εκδοχή, ήταν προσπάθεια να δικαιολογηθεί η εγκληματική ενέργεια της αστυνομίας.
Το αποικιακό καθεστώς προκειμένου να κατευνάσει την οργή, προχώρησε στο διορισμό Ειδικής Ανακριτικής Επιτροπής αποτελούμενη από έναν εκπρόσωπο των Βρετανών και δύο δικαστές, έναν Ε/Κ και έναν Τ/Κ. Ταυτόχρονα όμως, επέβαλε περιορισμό «εις την δημοσίευσιν ειδήσεων και σχολίων επί των εν λόγω γεγονότων», προκαλώντας αντιδράσεις ακόμα και των εκπροσώπων του Τύπου. 16 Ε/Κ και Τ/Κ εκπρόσωποι εφημερίδων του νησιού σε κοινή διακήρυξη τους κατήγγειλαν τη λογοκρισία και προς ένδειξη διαμαρτυρίας προχώρησαν σε αναστολή έκδοσης για την 28η Μαρτίου.
Η συγκάλυψη του εγκλήματος
Κατά τη διάρκεια των εργασιών της ανακριτικής επιτροπής, έγινε φανερό ότι καμιά από τις αιτιάσεις της αστυνομίας δεν ευσταθούσε στο ελάχιστο. Με την ολοκλήρωση των εργασιών της, η Επιτροπή δήλωσε ότι «επιφυλάττει την έκδοση του πορίσματος της, το οποίον θα υποβάλει προς τον Κυβερνήτην». Πράγματι το πόρισμα υποβλήθηκε στην αποικιακή κυβέρνηση, η οποία όμως το κράτησε επτασφράσγιστο μυστικό.
Ουδέποτε όμως οι Βρετανοί διανοήθηκαν να διαψεύσουν τα δημοσιεύματα που έλεγαν ότι το πόρισμα με τις ψήφους των δύο Κυπρίων δικαστών και τη διαφωνία του προέδρου της Επιτροπής, επέρριψε εξολοκλήρου την ευθύνη για τους πυροβολισμούς, τις δολοφονίες και τους τραυματισμούς στα αποικιακά όργανα της τάξης.
Απάντηση προς όλες τις κατευθύνσεις
Τα διδάγματα και τα συμπεράσματα που μπορούν να αναχθούν από τα γεγονότα στο Λευκόνοικο είναι πολλά. Αρχικά, η θυσία των τριών λαϊκών αγωνιστών και οι αιματοβαμμένες γαλανόλευκες σημαίες με το αίμα τους, είναι άλλη μια ενδεικτική απόδειξη σε όσους κατηγορούν το ΑΚΕΛ για ανθελληνισμό. Επίσης, αποδεικνύεται ακόμα μια φορά πως το ΑΚΕΛ με συνέπεια βρισκόταν απέναντι στους ιμπεριαλιστές και κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας, ήταν η συνεπής δύναμη που με τα συλλαλητήρια και τις κινητοποιήσεις κρατούσε ζωντανό τον αντιαποικιακό αγώνα. Οι ήρωες του λαϊκού κινήματος έδωσαν όλες τους τις δυνάμεις, ακόμα και τη ζωή τους σε αυτόν τον αγώνα. Αυτή είναι η αδιαμφισβήτητη αλήθεια, η οποία γκρεμίζει το ανιστόρητο αφήγημα περί προδοσίας, με το οποίο συγκάλυπταν μας πολιτικές δολοφονίες λαϊκών αγωνιστών μας Αριστεράς.
Όσο αφορά εμάς σήμερα, οφείλουμε να μην αφήσουμε ποτέ να ξεχαστεί η μνήμη των ηρώων μας που με τη θυσία μας αποδεικνύουν καθημερινά πως το ΑΚΕΛ ήταν παρών σε όλους μας αγώνες του κυπριακού λαού. Οι ήρωες μας να αποτελέσουν φάρο έμπνευσης για τη νέα γενιά. Τιμή και Δόξα μας ήρωες μας!
Ανδρέας Μάτολης
Μέλος Μορφωτικού Γραφείου Κ.Σ. ΕΔΟΝ
