Η Κύπρος και ο κόσμος ολόκληρος αντιμετωπίζουν τις οδυνηρές συνέπειες της ανόδου των τιμών, με τα λαϊκά στρώματα ολοένα και πιο δύσκολα να βγάζουν τον μήνα. Ο δείκτης πληθωρισμού στην Κύπρο τον Οκτώβρη βρισκόταν στο 4,3% (τον Αύγουστο ήταν 5%) ξεπερνώντας κατά πολύ το αποδεκτό όριο του 3%. Επιπρόσθετα, οι μέσες τιμές Νοεμβρίου καταγράφουν μεγάλες αυξήσεις σε σχέση με τον Οκτώβριο: Η κυλ. υγραερίου αυξήθηκε 14,30% και το κόστος της ενέργειας γενικά αυξήθηκε σημαντικά προκαλώντας αλυσιδωτές οικονομικές επιπτώσεις. Οι τιμές πολλών εμπορευμάτων (φακές, πουργούρι, καφές, ζάχαρη, δημητριακά, μπέικον, νερό, λαβράκι, καλαμάρι) αυξήθηκαν 5-8,2%. Το άσπρο μικρό ψωμί αυξήθηκε 10%, το χταπόδι 22%, το λουβί 24,1% και οι πατάτες 85%! Επίσης το οικοδομικό κόστος αυξήθηκε 20% τους τελευταίου μήνες. Όλα αυτά συμβαίνουν την ίδια ώρα που οι μισθοί παραμένουν καθηλωμένοι και 1/5 των Κυπρίων (πέραν των 190.000 ανθρώπων) βρίσκονταν κάτω από το όριο της φτώχιας, ήδη πριν από το κύμα ακρίβειας.
Οι αιτίες της ακρίβειας
Η νομοτελειακή τάση της αξίας των εμπορευμάτων είναι να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς η παραγωγικότητα της εργασίας αυξάνεται για μια σειρά από λόγους όπως βελτίωση των μεθόδων παραγωγής, αξιοποίηση αποδοτικότερων πρώτων υλών, τεχνολογικές καινοτομίες στα μέσα παραγωγής, καταμερισμός εργασίας κ.α. Έτσι μειώνεται ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας, δηλαδή κάθε μοναδιαίο εμπόρευμα τείνει να χρειάζεται λιγότερη (άμεση και έμμεση) εργασία για να (ανά)παραχθεί και άρα μειώνεται η αξία του.
Οι τιμές που βρίσκουμε στην αγορά αποτελούν την χρηματική μορφή της αξίας των εμπορευμάτων η οποία δημιουργείται στην παραγωγή, αλλά πραγματώνεται στην κυκλοφορία τους. Αν ένα εμπόρευμα παραχθεί σε μεγαλύτερη ποσότητα από αυτή που μπορεί να απορροφηθεί στην κυκλοφορία τείνει να πέφτει η τιμή του, ενώ αν παραχθεί σε μικρότερη ποσότητα από τη ζήτηση, τείνει να ανεβαίνει, όπως παρατηρούμε σε περιόδους έλλειψης προϊόντων. Παρομοίως και το ίδιο το χρήμα, αν κυκλοφορήσει σε μεγαλύτερη ποσότητα τείνει να υποτιμάται, δηλαδή προκαλείται πληθωρισμός, όπως μπορεί να συμβεί όταν –ειδικά σε περιόδους κρίσεων- κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες διοχετεύουν χρήμα στους καπιταλιστές για να τονώσουν τα κέρδη τους και το οποίο δεν συσσωρεύεται, δηλαδή δεν αξιοποιείται ως κεφάλαιο στην παραγωγή.
Επιπρόσθετα, μια ακόμα αιτία είναι οι ολιγοπωλιακές/μονοπωλιακές τιμές, ειδικότερα στα βασικά είδη πρώτης ανάγκης που η ζήτηση τους είναι ανελαστική, δηλαδή επηρεάζεται ελάχιστα από τις μεταβολές των τιμών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είτε ένας μονοπωλιακός όμιλος ανεβάζει τις τιμές, είτε μερικά ολιγοπώλια δημιουργούν καρτέλ και συμφωνούν να τις ανεβάσουν από κοινού. Ενδεικτική είναι η περίπτωση των καυσίμων όπου όταν ανεβαίνουν οι διεθνείς τιμές, αμέσως ανεβαίνουν και οι τιμές στα πρατήρια, ενώ όταν πέφτουν οι διεθνείς τιμές οι πρατηριούχοι κατεβάζουν ελάχιστα και με καθυστέρηση τις τιμές επικαλούμενοι αποθέματα που αγοράστηκαν ακριβά στο παρελθόν. Ένα άλλο τέτοιο παράδειγμα είναι η πρόσφατη προσπάθεια αύξηση της τιμή του γάλακτος με διάφορες προφάσεις από τις 2 εταιρίες που κατέχουν το συντριπτικό μερίδιο της αγοράς.
Συχνά λοιπόν καταγράφονται πληθωριστικές πιέσεις και άνοδος των τιμών ως αποτέλεσμα συνδυαστικών παραγόντων που επιδρούν σε διαφορετικό βαθμό ανά περίπτωση. Η κρίση τιμών όπως και κάθε κρίση, προσωρινή ή διαρκείας, μεμονωμένη ή διευρυμένη, τοπική ή παγκόσμια έχει τις αιτίες της στην άναρχη καπιταλιστική παραγωγή, το κίνητρο του κέρδους και συνολικά τους εγγενείς νόμους κίνησης του καπιταλισμού. Είναι καθοριστικό να σημειωθεί ότι ο πληθωρισμός δεν είναι ένα ατυχές φαινόμενο που μας πλήττει όλους γενικά και ισόποσα. Η αισχροκέρδεια και οι επιπτώσεις του πληθωρισμού, κτυπούν πρώτα και κύρια τους εργαζομένους που ξοδεύουν το μισθό τους κυρίως σε βασικά είδη ανάγκης και έχουν μεγαλύτερη Μέση Ροπή Κατανάλωσης, δηλαδή μεγαλύτερο ποσοστό του μισθού τους καταναλώνετε, δεν αποταμιεύεται. Εξάλλου, η αύξηση των τιμών με καθηλωμένους τους ονομαστικούς μισθούς μειώνει τον πραγματικό μισθό και την αγοραστική δύναμη των εργαζομένων. Έτσι αυτοί που παράγουν τα πάντα και θα μπορούσαν με τις σημερινές τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες να καλύψουν όλες τις σύγχρονες ανάγκες τους, είναι οι ίδιοι που δυσκολεύονται να αγοράσουν ακόμα και τα πιο απαραίτητα αγαθά.
Κυβερνητικές ευθύνες
Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τις αυξήσεις των τιμών ως «φυσικό φαινόμενο» δηλώνοντας μονότονα και φορτικά ότι είναι ένα ευρύτερο διεθνές φαινόμενο. Σαφέστατα η ακρίβεια μερικώς οφείλεται σε παράγοντες εξωγενείς πλην όμως αυτός ο τόπος κυβερνάται από μια κυβέρνηση που όχι μόνο δεν έχει καμία πρόθεση να λάβει μέτρα μετριασμού των συνεπειών της διεθνούς αύξησης των τιμών, αλλά εδώ και χρόνια "φροντίζει" με τις πολιτικές της, η Κύπρος να είναι πρωταθλήτρια στην ακρίβεια:
-Είναι η κυβέρνηση που έκλεισε την Επιτροπή Σιτηρών τον Μάρτιο, αφήνοντας τη χώρα χωρίς στρατηγικά αποθέματα σιτηρών, με αποτέλεσμα ο κλάδος της κτηνοτροφίας και ευρύτερα η οικονομία να αντιμετωπίζουν ελλείψεις και να μετακυλίονται δυσβάστακτες αυξήσεις στους τελικούς καταναλωτές.
-Είναι η κυβέρνηση που ιδιωτικοποίησε το λιμάνι της Λεμεσού επιφέροντας αυξημένα τέλη με χειρότερες υπηρεσίες και άρα αυξημένες τιμές στα εμπορεύματα.
-Είναι η κυβέρνηση που αδυνατεί να φέρει Φυσικό Αέριο για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής και δεν έχει ολοκληρωμένο σχεδιασμό για τις ΑΠΕ επιτείνοντας την ενεργειακή φτώχια.
Προτάσεις ΑΚΕΛ
Το ΑΚΕΛ και το λαϊκό κίνημα αντιδρούν δυναμικά με κινητοποιήσεις και πρωτοβουλίες σε όλες τις πόλεις αλλά και με προτάσεις στη βουλή, απαιτώντας:
-Εκσυγχρονισμός της κοινωνικής πολιτικής και των δομών κοινωνικής προστασίας.
-Νομοθετική κατοχύρωση των ελάχιστων βασικών δικαιωμάτων στους εργαζόμενους.
-Πλήρη επαναφορά της ΑΤΑ ως μηχανισμού αποκατάστασης της αγοραστικής αξίας των μισθών.
-Κατάργηση της επιβολής Φ.Π.Α πάνω στο φόρο κατανάλωσης στα καύσιμα.
-Μείωση του Φ.Π.Α στο ηλεκτρικό ρεύμα από το 19% στο 9% και μείωση σε άλλα είδη πρώτης ανάγκης.
-Εισαγωγή πλαφόν σε βασικά είδη για προστασία από την αισχροκέρδεια.
-Επαναλειτουργία της Επιτροπής Σιτηρών και επαναδημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων.
Όλα τα πιο πάνω είναι προτάσεις αναλογικές, ρεαλιστικές και άμεσα εφαρμόσιμες που μπορούν να υλοποιηθούν με μαζική, ταξική και οργανωμένη πάλη σε όλα τα επίπεδα, ενάντια σε μια κυβέρνηση που για ακόμα μια φορά επιβεβαιώνει πως στέκει απέναντι από την πλειοψηφία της κοινωνίας, εκπροσωπώντας το μεγάλο κεφάλαιο.
Πέτρος Πέτρου
Μέλος Τ.Ο ΕΔΟΝ Αθήνας
Συνεργάτης «Ν»