Τελικά μπορεί να υπάρξει διαφορετικό σύστημα υγείας από αυτό που βλέπουμε σήμερα να σείεται συθέμελα λόγω της πανδημίας που το έφερε στα όρια του; Παρόλες τις δυσκολίες του ανυπέρβλητου που νομίζουμε ότι μας κατακλύζουν, σήμερα είναι δυνατή μια άλλη κοινωνία που να προσφέρει πολύ ψηλότερο επίπεδο υγείας. Αυτό αποδεικνύεται με μια ψύχραιμη μάτια στην ιστορία. Πιο συγκεκριμένα το σύστημα υγείας της Σοβιετικής Ένωσης πέτυχε τόσα, που σήμερα μέσα σε αυτή την βαρβαρότητα του καπιταλισμού που ζούμε, μας φαντάζουν απόμακρα και ουτοπικά.
Τα πρώτα βήματα
Μόλις το 1919, οργανώθηκε ομαδικός εμβολιασμός για να απαντήσει στο μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας του πληθυσμού από επιδημίες και λοιμούς. Αποτέλεσμα μέχρι το 1930 να εξαλειφθεί η ευλογιά και η χολέρα, ενώ για πρώτη φορά στην ιστορία των πολέμων, κατά τον Β’ΠΠ, δεν υπήρξε κάποια επιδημία στα στρατεύματα.
Με σύνθημα “όλα για τον άνθρωπο”
Η Σοβιετική Ένωση κατάφερε να αναπτύξει ένα σύστημα υγείας που κυριολεκτικά είχε στο επίκεντρο τον άνθρωπο. Σε κάθε γωνιά της υπήρχε δωρεάν ιατρική περίθαλψη με κατεύθυνση την πρόληψη. Ως αρχή, υπήρξε ότι η περίθαλψη και η θεραπεία, έπρεπε να παρέχεται εκεί που ζουν και εργάζονται οι άνθρωποι. Επομένως σε κάθε χωριό υπήρχαν νοσοκόμοι-υγειονομικοί, οι οποίοι έλεγχαν τις συνθήκες εργασίας και της ζωής των κατοίκων. Μόλις λίγα χρόνια μετά τον πόλεμο, για κάθε ένα γιατρό αντιστοιχούσαν 260 ασθενείς.
Από τη σύλληψη μέχρι την ενηλικίωση
Για να επιβλέπεται και να φροντίζεται η ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου και της μητέρας υπήρχαν εξειδικευμένα κέντρα ελέγχου σε όλη την Σοβιετική Ένωση εξοπλισμένα με την τελευταία τεχνολογία της εποχής. Μετά τη γέννηση, ακολουθούσαν τα μαιευτήρια και μετέπειτα οι βρεφοκομικοί σταθμοί, που αναλάμβαναν εξολοκλήρου τη φροντίδα τους, την ανάπτυξη και την κοινωνικοποίηση τους. Οι μητέρες λάμβαναν 56 μέρες πριν και άλλες τόσες μετά την γέννηση με πλήρεις απολαβές. Μετά αναλάμβαναν οι παιδιατρικές κλινικές που συνέχιζαν τη φροντίδα του παιδιού και επέβλεπαν την ανάπτυξη του. Χαρακτηριστικό είναι ότι υπήρχαν 130 χιλιάδες βρεφικοί σταθμοί και νηπιαγωγεία.
Οι εργαζόμενοι της Σοβιετικής Ένωσης
Στα εργοστάσια και στους συνεταιρισμούς είχαν πολυκλινικές[1] που κάλυπταν όλες τις ιατρικές υπηρεσίες συμπεριλαμβανομένου φυσικοθεραπεία και υδατοθεραπεία που κάλυπταν αυτούς, τις οικογένειες και τους κατοίκους γύρω της. Κάποιες από τις ασχολίες τους ήταν να πραγματοποιούν προληπτικές εξετάσεις (πχ καρκίνου), αναλύσεις στον τόπο εργασίας, γυμναστική στα διαλείμματα κλπ. Οι γιατροί και οι νοσοκόμοι που εργάζονταν σε αυτές είχαν το δικαίωμα να κάνουν συστάσεις στην επιχείρηση για βελτίωση των συνθηκών εργασία και να ελέγχουν την υλοποίηση τους.
Επιπρόσθετα, στις πόλεις υπήρχαν τα πολυατρικά-πολυκλινικά όπου πραγματοποιούσαν θεραπείες κατ’ οίκον, πράγμα που ήταν κατά 80% επιτυχές. Μετά από τηλεφώνημα ο γιατρός επισκεπτόταν τον ασθενή στο σπίτι παίρνοντας μαζί του τα εργαλεία της εξέτασης όπως π.χ. φορητό καρδιογράφο για να ελέγξει περίπτωση εμφράγματος.
Η τρίτη ηλικία
Οι ηλικιωμένοι είχαν την ίδια φροντίδα. Υπήρχε μάλιστα ειδικός κλάδος γεροντολογίας (Π.χ. στο Κίεβο υπήρχε το Πανσοβιετικό Ινστιτούτο Γεροντολογίας) όπου μελετούσε το μηχανισμό γήρανσης σε όλα τα επίπεδα με στόχο να παρέχει στην τρίτη ηλικία αξιοπρεπή διαβίωση και να τους καταστήσει δημιουργικούς στην κοινωνία.
Η αναπαραγωγή του οικοδομήματος
Πέραν των ινστιτούτων ερευνών που ανατροφοδοτούσε με γνώση, υπήρχαν παντού ιατρικές και νοσηλευτικές σχολές. Χαρακτηριστικό είναι ότι έπαιρναν πάνω από 50 χιλιάδες γιατροί πτυχίο κάθε χρόνο. Πέραν τούτου υπήρχε η συνεχής εξέλιξη των επιστημόνων υγείας, αφού κάθε πέντε χρόνια υποχρεούνταν να μετεκπαιδευτούν για να μάθουν τις νέες τεχνολογίες.
Ένα άλλο σύστημα υγείας είναι εφικτό
Μόνο στη Μόσχα υπήρχαν 70 ερευνητικά κέντρα, 300 νοσοκομεία, 500 πολυκλινικές και άλλα εξειδικευμένα κέντρα. Το σύστημα υγείας της Σοβιετικής Ένωσης επεκτείνεται ακόμη περισσότερο και είναι φυσικά αδύνατο να μπορούμε να το περιγράψουμε εκτενέστερα στο παρόν άρθρο.
Το πιο σημαντικό είναι ότι όλα τα πιο πάνω, είχαν αφετηρία στο κέντρο του κράτους – οικονομίας – κοινωνίας τον άνθρωπο και όχι το κέρδος. Ο σχεδιασμός ήταν κεντρικός και ισοζυγισμένος και όχι άναρχος και ασύμμετρος, ακριβώς γιατί οι ανάγκες του πληθυσμού ήταν στο επίκεντρο. Το σύστημα υγείας συνεχώς επεκτεινόταν και η σοβιετική κοινωνία όλο και περισσότερα επένδυε στην υγεία, σε αντίθεση με σήμερα, που όλο και λιγότερα φτάνουν στα νοσοκομεία.
Χριστόφορος Πιτταράς
Μέλος Κεντρικού Συμβουλίου ΕΔΟΝ
[1]Οι πολυκλινικές ήταν υγειονομικά κέντρα (Κέντρα Υγείας), όπου συνεργάζονταν γιατροί, τουλάχιστον έξι διαφορετικών ειδικοτήτων.