Του Αλέξανδρου Ζαχαριάδη
Η τελευταία πράξη στη σκακίερα της Ανατολικής Μεσογείου μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας με φόντο την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της περιοχής, είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην Τουρκία ως απόρροια των παράνομων ενεργειών της δεύτερης εντός της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης(ΑΟΖ). Οι κυρώσεις αυτές, δυστυχώς για εμάς, είναι μηδαμινής σημασίας για την Τουρκία. Ταυτόχρονα, και σε αντιδιαστολή με την ατμόσφαιρα που καλλιεργείται από τους εκπροσώπους του κυβερνώντος κόμματος η Κύπρος δεν έχει στρατιωτικούς συμμάχους στην περιοχή που είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν τα συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως εκ τούτου, δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή στη στάση της Άγκυρας.
Καταρχάς, μια σύντομη αναφορά στην υπάρχουσα σοφία εντός του κλάδου των διεθνών σχέσεων, η οποία υποστηρίζει πως οι οικονομικές κυρώσεις σπάνια επιτυγχάνουν τον στόχο τους. Σύμφωνα με τον διεθνολόγο Roland A. Pape, ο οποίος εξέτασε 115 περιπτώσεις επιβολής κυρώσεων, οι οικονομικές κυρώσεις ήταν επιτυχής, δηλαδή κατάφεραν να οδηγήσουν το κράτος στο οποίο επιβλήθηκαν οι κυρώσεις σε αλλαγή της πολιτικής του, στο 5% των περιπτώσεων. To πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα του μειωμένου ποσοστού επιτυχίας των οικονομικών κυρώσεων είναι η περίπτωση του Ιράκ. Το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν από το 1991 μέχρι το 2003 κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία παρά τις ασφυκτικές οικονομικές κυρώσεις από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας που είχαν ως στόχο την πτώση του. Αυτό επιτεύχθηκε μόνο μετά από την Αμερικανική στρατιωτική επέμβαση. Η Τουρκία στη προκειμένη περίπτωση όμως βρίσκεται σε μια πολύ πιο ευνοϊκή θέση σε σχέση με το Ιράκ για λόγους που θα αναλυθούν πιο κάτω.
Ας εστιάσουμε τώρα στις κυρώσεις οι οποίες επιβλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην Τουρκία με αφορμή τις παράνομες ενέργειες του Φατίχ εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Οι κυρώσεις αφορούν το πάγωμα κεφαλαίων της τάξεως των 146 εκατομμυρίων ευρώ που αφορούσαν προ-ενταξιακή βοήθεια για την Τουρκία. Επίσης, αποφασίστηκε το πάγωμα της υπογραφής νέας συμφωνίας στο τομέα των αεροπορικών μεταφορών, αλλά και αναβολή του διαλόγου σε υψηλό πολιτικό επίπεδο σε τομείς όπως η οικονομία, η ενέργεια, οι μεταφορές και η γεωργία. Τέλος, αναστάλθηκε η χορήγηση δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για έργα τα οποία υλοποιούνται υπό την εγγύηση του τουρκικού κράτους.
Τόσο ο Κύπριος Υπουργός Εξωτερικών όσο και ο Έλληνας ομόλογος του χαιρέτησαν την ενέργεια της ΕΕ, εστιάζοντας στην αλληλεγγύη που επέδειξαν οι Ευρωπαίοι εταίροι. Δυστυχώς όμως η αλληλεγγύη αυτή θα έχει όρια για δύο καίριους λόγους. Ο πρώτος είναι καθαρά οικονομικός. Η Τουρκία αποτελεί την 17η ισχυρότερη οικονομία παγκόσμια με τεράστια γεωπολιτική και οικονομική σημασία για την ΕΕ. Εξάλλου σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας της ΕΕ ο 5ος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της ενώ έχει ιδιαίτερα σημαντική πολιτική και οικονομική σημασία για συγκεκριμένους εταίρους όπως η Γερμανία. Ενδεικτικά, ο όγκος του διμερούς εμπορίου μεταξύ Τουρκίας και Γερμανίας ανέρχεται στα 36,4 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2017.
Ο δεύτερος λόγος είναι το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα. Είναι νωπές ακόμα οι μνήμες του 2016 όταν η ΕΕ έμοιαζε έρμαιο της Τουρκίας στην προσπάθεια της να πετύχει μια συμφωνία επαναπροώθησης των μεταναστών και προσφυγών που είχαν εισέλθει στα εδάφη της ΕΕ από την Τουρκία. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε εντέλει πλέον είναι προϊόν επανεξέτασης και αναθεώρησης σύμφωνα με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών και ως εκ τούτου αναστέλλεται. Εάν η Τουρκία αποφασίσει να κάνει αυτές τις εξαγγελίες της πράξη τότε η πίεση που θα δεχθούν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας θα τους οδηγήσει σε αναθεώρηση της στάσης τους σε σχέση με τις κυρώσεις.
Με βάση τα πιο πάνω, εγείρεται το ερώτημα: που είναι οι πολυδιαφημιζόμενες συμμαχίες μας οι οποίες θα παρείχαν και ένα στρατιωτικού αντίμετρο σε συνδυασμό με τις κυρώσεις που θα μας επέτρεπαν να εκμεταλλευτούμε τον ορυκτό μας πλούτο ανεμπόδιστα; Πρόσφατα εξάλλου εκ μέρους του ΔΗΣΥ, ο Αντρέας Κυπριανού υποστήριξε ότι συντελείτε στην περιοχή μας μία «συμμαχία που θα αλλάξει τα παγκόσμια γεωπολιτικά δεδομένα». Η ρητορική αυτή είναι πλήρως ανεδαφική και συντηρεί έναν ηγεμονικό λόγο στα ΜΜΕ ο οποίος καμία επαφή δεν έχει με την πραγματικότητα. Κανένας εταίρος ή σύμμαχος δεν πρόκειται να έρθει σε διάσωση της Κύπρου χωρίς να έχει ισχυρά και ουσιαστικά συμφέροντα αλλά η κυβέρνηση τόσο το 2013 όσο και τώρα απώλεσε την ευκαιρία για τη δημιουργία τερματικού υγροποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Ο τερματικός αυτός θα αναβάθμιζε την γεωπολιτική μας σημασία ρίχνοντας όλα τα αυγά σε ένα καλάθι, αυτό της λύσης του Κυπριακού με την δίοδο του αγωγού στην Τουρκία, αγνοώντας επίσης τις παγκόσμιες εξελίξεις στην αγορά του φυσι
κού αερίου που κάνουν την πώληση φυσικού αερίου στην ΕΕ στην παρούσα φάση μη οικονομικά συμφέρουσα. Η γεωπολιτική μας σημασία π.χ. για το Ισραήλ θα ήταν πιο σημαντική εάν υγροποιούσαμε φυσικό αέριο του Ισραήλ στην Κύπρο όπως ήταν οι σχεδιασμοί του 2012 και 2013.
Συνοψίζοντας, παρά τις οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την ΕΕ στην Τουρκία λόγω των παράνομων της ενεργειών στην Κυπριακή ΑΟΖ, η στάση της Τουρκίας δεν θα αλλάξει. Αυτό είναι πασιφανές εξάλλου από την αποστολή και 2ου ερευνητικού σκάφους στην Κυπριακή ΑΟΖ. Η κυβέρνηση οφείλει να δει τα πράγματα με ρεαλισμό και να αποφύγει περεταίρω τυχοδιωκτισμούς που θα αποδυναμώσουν περεταίρω τη θέση μας έναντι της Τουρκίας.
*Ο Αλέξανδρος Ζαχαριάδης είναι διεθνολόγος και πολιτικός επιστήμονας. Είναι διδακτορικός φοιτητής με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του London School of Economics and Political Science(LSE).
Άρθρο που κυκλοφόρησε στη "Ν" Αυγούστου