Η 8η Μαρτίου αποτελεί μέρα κατά την οποία αποτίνουμε φόρο τιμής, αφενός στις γυναίκες αγωνίστριες του χθες και του σήμερα και αφετέρου, στις επίμονες και επίπονες μάχες τους, ως προς τη διεκδίκηση όσων θα έπρεπε προ δεκαετιών να θεωρούνται δεδομένα για αυτές.
Συνάμα, αποτελεί μέρα αφύπνισης ως προς την αναγκαιότητα της συνέχισης του συλλογικού αγώνα, καθώς η πλήρης ισοτιμία δεν επήλθε ποτέ. Αντιθέτως, αυτά που πρέπει να αλλάξουν είναι πολλά. Ως εκ τούτου, ο αγώνας παραμένει ο μόνος δρόμος που μπορούμε και πρέπει να βαδίσουμε, προκειμένου οι γυναίκες της γης να ανασάνουν επιτέλους ελεύθερες και δικαιωμένες.
Η Κύπρια εργαζόμενη γυναίκα
Η ανισοτιμία των φύλων αποτελεί ένα υψίστης σημασίας ζήτημα, βαθιά ριζωμένο στις σύγχρονες κοινωνίες, το οποίο αποδίδεται αριθμητικά και ποσοστιαία βάσει συγκεκριμένων μετρήσεων, οι οποίες μετρήσεις -σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης- τοποθετούν τις χώρες σε σχετική κατάταξη. Η Κύπρος σε συνεχόμενες μετρήσεις τοποθετείται στις χαμηλότερες θέσεις της κατάταξης, χωρίς να επιδεικνύει σημαντική βελτίωση.
Εκτενέστερα, οι υπό αναφορά έρευνες προσμετρούν δεδομένα όπως η παρουσία γυναικών στα κέντρα λήψεως αποφάσεων, καθώς επίσης και την ανισομισθία ανάμεσα στα δύο φύλα. Γενικότερα, ο στίβος εργασίας αποτελεί ένα πεδίο κατά το οποίο η ανισότητα των δύο φύλων καθιστά εμφανή την παρουσία της, σε πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις. Συγκεκριμένα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με ενημερωτικό δελτίο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το οποίο δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2022, η ανισομισθία μεταξύ γυναικών και αντρών στον ίδιο επάγγελμα κυμαίνεται στο 13% κατά μέσο όρο, δεδομένο το οποίο μεταφράζεται ως εξής:
Μια γυναίκα θα πρέπει να εργαστεί επιπλέον ενάμισι μήνα εν συγκρίσει με έναν άντρα, προκειμένου να καλύψει το χάσμα ανάμεσα στο μισθό που αυτή λαμβάνει, έναντι του μισθού που ένας άντρας θα λάμβανε. Τέλος, είναι κοινό εύρημα όλων των σχετικών ερευνών ότι η διαφορά αυτή ως προς τη μισθοδοσία δεν μειώνεται με γοργούς ρυθμούς, απεναντίας σε διάστημα 10 χρόνων καταγράφηκε μείωση μόλις της τάξεως του 2,8%.
Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου των Φύλων για το 2022, η Κύπρος βρέθηκε στην 22η θέση όσον αφορά τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων. Περαιτέρω, η Κύπρος όχι μόνο καταγραφεί στασιμότητα ως προς την εικόνα της αναφορικά με τους δείκτες ισοτιμίας, αλλά ενίοτε καταγραφεί και πτώση στη σχετική κατάταξη. Μάλιστα, η συνεχής αυτή κακή εικόνα της χώρας μας αποδίδεται σημαντικά στην έλλειψη ευρύτερης κοινωνικής πολιτικής.
Παράλληλα, είναι καταγεγραμμένο ότι η Κύπρια γυναίκα έχει υποστεί μεγαλύτερο πλήγμα ως προς την ανεργία, τη μερική απασχόληση, τη φτώχεια και τα ανεξέλεγκτα ωράρια καταστημάτων τα οποία εφαρμόζονται.
Επιπρόσθετα, η σύγχρονη γυναίκα εργαζόμενη, πέραν του μισθολογικού χάσματος έρχεται αντιμέτωπη και με πολλές άλλες δυστοκίες. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή Ισότητας Φύλων στην Κύπρο αναφέρει ότι έχει δεχθεί σωρεία καταγγελιών όσον αφορά απολύσεις γυναικών ένεκα εγκυμοσύνης ή μητρότητας. Το δεδομένο αυτό αποτελεί κατάφωρη παραβίαση του περί Προστασίας της Μητρότητας Νόμου του 1997 και εν γένει των δικαιωμάτων των εργαζόμενων μητέρων.
Πέραν τούτου, η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας καθίσταται ως μια από τις πιο διαδεδομένες μορφές σεξουαλικής κακοποίησης, ως μια άλλη πτυχή της εξουσίας των αντρών έναντι των γυναικών – εργαζόμενων, στη βάση μιας πατριαρχικά δομημένης κοινωνίας. Αναλυτικότερα, πέραν του 1/3 των γυναικών στην Ευρώπη δηλώνουν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Ανάγκη για ένταξη της έμφυλης διάστασης
Ο ρόλος της γυναίκας- εργαζόμενης σήμερα καθίσταται πολυσύνθετος και είναι ηλίου φαεινότερο ότι η ίδια χρειάζεται στήριξη και αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων της, καθότι υφίσταται διττή εκμετάλλευση. Η γυναίκα υφίσταται διττή εκμετάλλευση, τόσο ως εργαζόμενη όσο και στη βάση του φύλου της. Ιδιαίτερες προκλήσεις αντιμετωπίζουν εργαζόμενες γυναίκες οι οποίες μπορεί να συνδυάζουν χαρακτηριστικά όπως μεταναστευτική βιογραφία ή/και διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό.
Υπάρχει ανάγκη για ουσιαστική υποστήριξη και όχι περαιτέρω καταπίεση. Ακόμα και ο ρόλος της μητρότητας ο οποίος ιδανικά προβάλλεται ως κάτι σπουδαίο και υπέρτατο, εντούτοις, επί της πράξεως υποτιμάται και προσβάλλεται, όταν μια γυναίκα εργαζόμενη απολύεται λόγω εγκυμοσύνης, όταν δεν της δίνεται ο κατάλληλος αριθμός αδειών, όταν συνεχώς τερματίζονται κοινωνικές υποδομές, όπως νηπιαγωγεία και βρεφοκομικοί σταθμοί, δομές οι οποίες αποτελούν ουσιαστικό στήριγμα στην καθημερινότητα για τη γονεϊκότητα.
Είναι απαραίτητο, λοιπόν, μεταξύ άλλων να συμπεριληφθεί η διάσταση του φύλου σε όλες τις κυβερνητικές πολιτικές και στον καταρτισμό του κρατικού προϋπολογισμού, καθώς και να εφαρμοστεί αποτελεσματικά ο νόμος για την ίση αμοιβή ανδρών και γυναικών. Αναγκαία είναι και η δημιουργία Ενιαίας Αρχής Ισότητας, η οποία θα συνενώνει όλες τις υφιστάμενες δομές και θεσμούς και η οποία θα διαθέτει εκτελεστικές εξουσίες για τον έλεγχο όλων των νομοθεσιών που αφορούν την ισότητα και υποβολή νομοθετικών εισηγήσεων στο Υπουργικό Συμβούλιο, τη σύνταξη εκθέσεων αλλά και τον χειρισμό καταγγελιών.
Καθίσταται, λοιπόν, σαφές ότι υπάρχει αδήριτη ανάγκη για κρατική βούληση και για καταρτισμό στρατηγικής ως προς τα πιο πάνω ζητήματα. Χρειάζεται, ως εκ τούτου, χρόνος, αφοσίωση και επένδυση χρημάτων. Μόνο με ευχολόγια και επικοινωνιακά τεχνάσματα η κατάσταση δεν μπορεί και ούτε πρόκειται να αλλάξει. Χρειάζεται αγώνας για να ανατραπούν τα δεδομένα.
Αγώνας να ανατραπούν τα δεδομένα
Στη δική μας αντίληψη η ανισοτιμία ανδρών-γυναικών δεν αποτελούσε ποτέ μάχη των φύλων. Αντιθέτως, θα έπρεπε να ήταν καλά εμπεδωμένο ότι η ανισοτιμία των φύλων αποτελεί σύμφυτο φαινόμενο του συστήματος του οποίου ζούμε. Ενός φαινόμενου που γεννάται και θρέφεται στους κόλπους των πατριαρχικών δομών και προάγεται μέσω των σεξιστικών αντιλήψεων και στερεοτύπων. Ενός φαινομένου στο οποίο πρέπει να αντιταχθούμε όλες και όλοι μαζί, αντιλαμβανόμενες και αντιλαμβανόμενοι αυτό στις πραγματικές του διαστάσεις. Άλλωστε, η μάχη αυτή δεν πρέπει και ούτε μπορεί να αποκοπεί από τον ευρύτερο συλλογικό αγώνα για μια κοινωνία ποιοτικά ανώτερη, στην οποία θα κυριαρχεί η ελευθερία, η αλληλεγγύη, η ισονομία. Ο συλλογικός αυτός αγώνας αποτελεί μονόδρομο για όποιον άνθρωπο, όποιου φύλου και αν είναι, με όποιον τρόπο και αν επιλέγει να αυτοπροσδιορίζεται, εφόσον οραματίζεται και αυτός μια κοινωνία αλλιώτικη. Στον αγώνα, αυτό δεν περισσεύει καμία και κανείς.
Κωνσταντίνα Χρυσάνθου
Μέλος Κ.Σ. ΕΔΟΝ