1. Παρατηρούμε πως πολλές χώρες της Ε.Ε. δεν έδειξαν τα απαραίτητα αντανακλαστικά στα πρώτα στάδια εξάπλωσης του ιού. Που θεωρείτε πως οφείλεται αυτή η καθυστέρηση;
Στην αρχή, η εξάπλωση του ιού ήταν σαφώς υποτιμημένη. Θεωρήθηκε κάτι κινέζικο, κάτι πολυ μακρινό. Αλλά ακόμα και όταν ο ιός έφτασε στην Ευρώπη, η λήψη των κατάλληλων μέτρων αποδείχθηκε δύσκολη, για δύο κύριους λόγους. Από τη μία πλευρά, τα συστήματα δημόσιας υγείας μας αποδυναμώθηκαν πολύ κατά την τελευταία δεκαετία λιτότητας. Σε ολόκληρη την Ευρώπη εξαφανίστηκαν εκατοντάδες χιλιάδες νοσοκομειακες κλινες. Το πιο σημαντικό είναι ότι σχεδόν κανένα σύστημα δημόσιας υγείας στην Ευρώπη δεν ξεκινά από μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, που περιλαμβάνει όχι μόνο θεραπευτική αλλά και προληπτική υγειονομική περίθαλψη. Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνήσεις δίσταζαν να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα, καθαρά λόγω οικονομικών συμφερόντων. Οι ομοσπονδίες των εργοδοτών ασκούσαν μεγάλη πίεση στις κυβερνήσεις για να κατευνάσουν τις οικονομικές ανησυχίες εις βάρος των ανησυχιών για την υγεία. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία, οι δεξιές κυβερνήσεις σκέφτηκαν να μην κάνουν τίποτα και να αφήσουν τον ιό να εξαπλωθεί, προκειμένου να διατηρηθεί η οικονομία τους. Αυτό θα είχε προκαλέσει 200 000 – 300 000 θανάτους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Χρειάστηκαν αρκετές εβδομάδες και χιλιάδες θάνατοι από τον COVID-19, πριν οι κυβερνήσεις συμφωνήσουν να αναστείλουν τη μη βασική παραγωγή.
2. Στο σύνολο της η Ε.Ε. εκτιμάτε πως διαθέτει τα μέσα για να ανταποκριθεί σε μια κρίση υγείας τέτοιων διαστάσεων.
Εξαρτάται. Η ΕΕ δεν χρειάζεται απαραιτήτως περισσότερες ικανότητες στον τομέα της υγείας. Δεν είναι θέμα πόση δύναμη διαθέτει η ΕΕ, αλλά τι κάνει με αυτήν την δύναμη. Γνωρίζουμε ότι μέσα στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, τα λόμπι των πολυεθνικών εταιρειών έχουν ισχυρή φωνή. Θα ενεργούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση ταχύτερα από τις εθνικές κυβερνήσεις για να αναστείλει την παραγωγή σε μη ουσιώδεις τομείς; Θα προσέφερε η ΕΕ καλύτερη προστασία στους εργαζομένους; Δεν το νομίζω. Αντιθέτως, η λιτότητα, η οποία προκλήθηκε και επιβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κατέστρεψε μεγάλο μέρος των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Στη μέση της κρίσης του Covid-19, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας χώρος όπου οι χώρες ανταγωνίζονται μεταξύ τους για ιατρικές μάσκες και άλλο εξοπλισμό. Αυτό είναι το πραγματικό ερώτημα: εμείς, στην Ευρώπη, ανταγωνιζόμαστε ή συνεργαζόμαστε; Μια Ευρώπη στην οποία οι χώρες συνεργάζονται θα μπορούσε να έχει ανακατευθύνει χρήματα προς τις περιφέρειες που τα χρειάζονται περισσότερο, να ανταλλάσσει ιατρούς και ασθενείς, να προσφέρει ιατρικά εφόδια και ούτω καθεξής. Μια Ευρώπη στην οποία υπάρχει συνεργασία και αλληλεγγύη στην έρευνα και ανάπτυξη ενός εμβολίου και σε μια θεραπεία κατά του Sars-CoV-2. Και αυτό είναι αντίθετο με την τρέχουσα ευρωπαϊκή δομή η οποία βασίζεται στον ανταγωνισμό της αγοράς.
3. Από τους προϋπολογισμούς και τα διάφορα κονδύλια που εγκρίνονται από τα σώματα της Ε.Ε. τι ποσοστά δαπανώνται για την υγεία; Υπάρχει κάποιος άλλος τομέας ο οποίος κατά τη γνώμη υπερχρηματοδοτείται εις βάρος των κοινωνικών παροχών;
Η υγεία σαφώς δεν αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν υπάρχει καν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα υγείας. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ+) προβλέπεται να έχει περίπου 413 εκατομμύρια ευρώ για την υγεία. Οι οργανισμοί δημόσιας υγείας ανησυχούν επειδή πρόκειται για περικοπή κατά 8% σε σύγκριση με τον προηγούμενο προϋπολογισμό. Ενώ ο συνολικός προϋπολογισμός της ΕΕ επρόκειτο να αυξηθεί, μείωσε τους πόρους για τη δημόσια υγεία. Μπορείτε να το φανταστείτε; Ακόμη, άλλα χρηματοπιστωτικά μέσα, όπως τα ταμεία περιφερειακής ανάπτυξης ή τα ερευνητικά προγράμματα, υποτίθεται ότι συμβάλλουν στη δημόσια υγεία, αλλά αυτά δεν μπορούν να αντισταθμίσουν το χάος που προκάλεσε η πολιτική λιτότητας. Το καλύτερο που θα μπορούσε να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα για τη δημόσια υγεία είναι να άρει πλήρως την λιτότητα. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχει ανασταλεί. Αυτό είναι σημαντικό, αλλά δεν πρέπει ποτέ να επιτραπεί να επιστρέψει.
Δεύτερον, θα μπορούσαμε εύκολα να περιορίσουμε τις ευρωπαϊκές στρατιωτικές δαπάνες. Αντί να δημιουργήσουμε ένα νέο Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο, χρειαζόμαστε ένα Ταμείο Αλληλεγγύης για την Υγεία. Αντί της μόνιμης δομημένης συνεργασίας για τον πόλεμο, χρειαζόμαστε μόνιμη δομημένη συνεργασία για τη δημόσια υγεία.
4. Πέραν από τους μηχανισμούς αντιμετώπισης καταστάσεων όπως αυτή που διανύουμε, ακόμη ουσιαστικότερος είναι ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Υπάρχει στο βαθμό που θα έπρεπε και αν όχι σε ποιους τομείς υστερεί;
Υπάρχουν πολλοί τομείς στους οποίους η έλλειψη σχεδιασμού είναι εμφανής - και επιβλαβής. Ένα από τα προβλήματα που παρεμποδίζουν μια συνεκτική προσέγγιση της κρίσης του Covid-19 στο Βέλγιο είναι αυτό που ονομάζουμε "κατακερματισμό των ικανοτήτων": ως ομοσπονδιακό κράτος με διάφορες περιφερειακές και κοινοτικές οντότητες, έχουμε εννέα υπουργούς με αρμοδιότητες για την υγεία. Η χρηματοδότηση των νοσοκομείων είναι ομοσπονδιακή υπόθεση, ενώ ο σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης σε νοσοκομεία είναι περιφερειακή αρμοδιότητα, όπως και τα μέτρα απομόνωσης. Αυτό οδηγεί σε διαφορετικούς κανονισμούς στη Φλάνδρα, τη Βαλλονία και τις Βρυξέλλες. Αντί να μπλεκονται οι υπουργοί Υγείας μεταξυ τους, χρειαζόμαστε επειγόντως έναν εθνικό υπουργό ή έναν επίτροπο που θα επιβλέπει και θα κατευθύνει μια ομοιόμορφη και κεντρική προσέγγιση, όπως συνιστούν οι εμπειρογνώμονες του ΠΟΥ.
Αλλά και στον οικονομικό τομέα πρέπει να προωθήσουμε την ιδέα ενός πιο κεντρικού σχεδιασμού και λιγότερης ελεύθερης αγοράς. Αυτό έγινε πολύ εμφανές και στην κλιματική αλλαγή - όπου η καπιταλιστική αγορά του εμπορίου δεν έκανε τίποτα σχετικά με την εκπομπή ρύπων (C02) για να αποτρέψει την κλιματική αλλαγή και την οποία μόνο μια συντονισμένη, προγραμματισμένη, συλλογική προσπάθεια έχει τη δυνατότητα να αντιστρέψει.
5. Τι μας διδάσκει η επιδημία του κορωνοϊού για το μέλλον; Τι χρειάζεται να αλλάξουμε, ως Ευρώπη, ως κράτη και ως πολίτες.
«Τίποτα δεν θα παραμείνει το ίδιο» μπορεί να είναι μια τολμηρή δήλωση, αλλά αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι δεν μπορούμε απλά να επιστρέψουμε στην κατάσταση όπως ήταν πριν από την κρίση του κορωνοϊού. Η ανάγκη για ισχυρά συστήματα δημόσιας υγείας για την αποτροπή και την αντιμετώπιση μαζικών απειλών για την υγεία είναι πλέον ευρύτερα αναγνωρισμένη. Αυτό πρέπει να διευρυνθεί σε ένα ευρύτερο κάλεσμα για υψηλότερη προτεραιότητα για τις δημόσιες υπηρεσίες και πρωτοβουλίες, σε αντίθεση με τους ιδιωτικούς, κερδοσκοπικούς παίκτες. Θα πρέπει όμως να δούμε πέρα από αυτό και να εξετάσουμε σκληρά τον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται σήμερα η οικονομία και η κοινωνία. Αυτό οδηγεί στο απλό ερώτημα: θέλουμε η υγεία να είναι οργανωμένη γύρω από τις βασικές ανάγκες της εργατικής τάξης και του λαού ή γύρω από την δίψα των μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών για κέρδη, του μεγάλου κεφαλαίου; Οδεύουμε προς μια κοινωνία που απομακρύνεται από τα ιδιωτικά κέρδη, περιορίζει τον επιβλαβή ανταγωνισμό και αποδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στη συλλογική δράση για την κοινωνική πρόοδο και την αειφόρο ανάπτυξη; Το ίδιο ισχύει και για τις διεθνείς σχέσεις, είτε πρόκειται για διπλωματία, εμπόριο ή συνεργασία: οι ΗΠΑ θα πρέπει να παραιτηθούν από τη φιλοδοξία τους να γίνουν η μονομερής αυτοκρατορική κυρίαρχη υπερδύναμη, ενώ η Κίνα και άλλα έθνη να μπορέσουν να συνεχίσουν να προχωρούν και να προσφέρουν καλύτερες δυνατότητες για τους λαούς και τους εργαζόμενους στον κόσμο για έναν κόσμο ειρήνης, συνεργασίας, αλληλεγγύης, δημοκρατίας και κοινωνικής προόδου.
6 Τέλος, απ΄ όσο γνωρίζουμε το Κόμμα Εργατών Βελγίου λειτουργεί εδώ και χρόνια το πρόγραμμα «Γιατροί για το λαό». Πείτε μας μερικά λόγια για αυτό.
Οι Γιατροί για το λαό (MPLP) είναι ένα δίκτυο 11 κέντρων υγείας πρώτης γραμμής στο Βέλγιο, που θα γιορτάσουν την 50ή τους επέτειό τον επόμενο χρόνο. Επί του παρόντος, αυτά τα κέντρα ή οι «κλινικές του λαού» απασχολούν περίπου 250 υπαλλήλους (ιατρών, νοσοκόμων, άλλου παραϊατρικού προσωπικού, καθώς και προσωπικού υποδοχής, διοίκησης και καθαρισμού), μαζί με πολλούς εθελοντές. Εξυπηρετούν περισσότερους από 25.000 ασθενείς και τους παρέχουν ελεύθερη και ποιοτική πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.
Οι Γιατροί για το λαό είναι πρωτοβουλία του Κόμματος Εργατών Βελγίου (PTB-PVDA). Προσπαθεί να κάνει τη σύνδεση μεταξύ των ιατρικών προβλημάτων των ασθενών και των καθοριστικών κοινωνικών παραγόντων της υγείας τους, ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με τις συστημικές αιτίες της κακής υγείας. Σε στενή συνεργασία με το PTB-PVDA, χρησιμοποιούν τη στρατηγική "ενδυνάμωσης" για να οργανώσουν τους ανθρώπους σε τοπικούς συλλογικούς αγώνες για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας. Σε εθνικό επίπεδο, οι κύριες εκστρατείες αφορούν την πρόσβαση στην δωρεάν πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη, ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και την πρόσβαση σε βασικά φάρμακα. Αρκετοί γιατροί και άλλοι υπάλληλοι του MPLP εκλέχθηκαν σε δημοτικά συμβούλια και μέχρι και στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο, ως αντιπρόσωποι του PTB-PVDA. Στα σώματα αυτά, δίνουν σήμερα τη μάχη για πιο ριζοσπαστικά, φιλεργατικά και φιλολαϊκά μέτρα για την καταπολέμηση της πανδημίας Covid-19.